73
กรกฎาคม-กั
นยายน ๒๕๕๖
ศิ
ลปิ
นแห่
งชาติ
ผู้
ช่
วยศาสตราจารย์
ดร.หทั
ยรั
ตน์
มาประณี
จตุ
พร รั
ตนวราหะ
ลื
อนามทศกั
ณฐ์
ครู
โขนไทย
โขนเป็
นนาฏศิ
ลป์
ชั้
นสู
งที่
มี
ความสง่
างาม อลั
งการ
สวยงามอ่
อนช้
อยและแสดงในงานสำ
�คั
ญๆ มาแต่
ครั้
กรุ
งศรี
อยุ
ธยา ผู้
แสดงโขนต้
องฝึ
กฝนตามแบบแผนหลั
กวิ
ชา
ในเรื่
องของจั
งหวะ การเคลื่
อนไหวอวั
ยวะ และการสร้
าง
ร่
างกายให้
แข็
งแรง โดยเฉพาะอย่
างยิ่
งบททศกั
ณฐ์
จะต้
องใช้
ผู
แสดงที
มี
รู
ปร่
างสู
งใหญ่
และสุ
ขภาพแข็
งแรง
ครู
จตุ
พร รั
ตนวราหะ
นั
บเป็
นศิ
ลปิ
นเอกที่
เปี่
ยมไปด้
วยพรสวรรค์
ทางด้
านการแสดง
สามารถแสดงท่
วงท่
าของทศกั
ณฐ์
ได้
อย่
างงดงาม น่
าเกรงขาม
สมบู
รณ์
ครบถ้
วนตามแบบโบราณ ด้
วยความเชี่
ยวชาญ
กระบวนท่
ารำ
�ในบทบาทของยั
กษ์
จึ
งได้
รั
บมอบหมาย
ให้
แสดงหน้
าที
ประทั
บหลายครั้
ง ซึ่
งถื
อเป็
นเกี
ยรติ
ประวั
ติ
อย่
างยิ
ง จากปณิ
ธานอั
นแน่
วแน่
ที
ว่
า “มุ
งมั
นตั
งใจใฝ่
หาความรู
และทำ
�หน้
าที่
ของตนเองให้
ดี
ที่
สุ
ด” ทำ
�ให้
ครู
จตุ
พรเป็
นครู
ที่
มิ
ได้
หวงวิ
ชาความรู้
แต่
อย่
างใด ได้
ถ่
ายทอดความรู้
ด้
านโขน
แก่
ลู
กศิ
ษย์
รุ่
นแล้
วรุ่
นเล่
า ถื
อได้
ว่
ามี
ส่
วนเพิ่
มบุ
คลากรทางด้
าน
นาฏศิ
ลป์
ไทย รวบรวมความรู้
และประสบการณ์
แต่
งตำ
�รา
ทางวิ
ชาการ รวมถึ
งเผยแพร่
ศิ
ลปะการแสดงโขนสู่
สาธารณชน
จนเป็
นที่
ยอมรั
บทั้
งในและต่
างประเทศอยู่
เป็
นเนื
องนิ
จึ
งได้
รั
บการยกย่
องเชิ
ดชู
เกี
ยรติ
เป็
นศิ
ลปิ
นแห่
งชาติ
สาขา
ศิ
ลปะการแสดง (นาฏศิ
ลป์
-โขน) ประจำ
�ปี
พุ
ทธศั
กราช ๒๕๕๒
ครู
จตุ
พรเป็
นบุ
ตรคนสุ
ดท้
องจากพี่
น้
องทั้
งหมด
๗ คน ของนายเจิ
มและนางประสงค์
รั
ตนวราหะ ต่
อมาได้
สมรสกั
บนางสาวชุ
มศรี
รั
ตนนั
นท์
มี
บุ
ตรธิ
ดารวม ๔ คน
จุ
ดเริ่
มต้
นของการเข้
าสู่
วงการแสดงโขนของครู
จตุ
พรมาจาก
การแนะนำ
�ของครู
ลิ้
นจี่
จารุ
จรณ ให้
สมั
ครเข้
าเรี
ยนโรงเรี
ยน
นาฏศิ
ลป์
ในปี
พ.ศ. ๒๔๙๒ โดยเลื
อกศึ
กษาวิ
ชาเอกนาฏศิ
ลป์
ไทย
สาขาโขน และได้
รั
บคั
ดเลื
อกให้
ฝึ
กหั
ดเป็
นตั
วยั
กษ์
โดยมี
ครู
ยอแสง ภั
กดี
เทวา เป็
นครู
ท่
านแรกที่
สอนในขั้
นพื้
นฐาน
ด้
วยความตั้
งใจในการฝึ
กฝน ทำ
�ให้
ได้
รั
บคั
ดเลื
อกให้
ออกแสดงในบทบาทของเสนายั
กษ์
ขณะกำ
�ลั
งศึ
กษาอยู่
ใน
ปี
แรกเท่
านั้
น ต่
อมาครู
จตุ
พรได้
รั
บคั
ดเลื
อกให้
แสดงบทบาท
ที่
สำ
�คั
ญ คื
อ ทศกั
ณฐ์
เป็
นครั้
งแรกในบทออกกราวตรวจพล
และยกรบกั
บกองทั
พของพระราม ซึ่
งได้
รั
บการถ่
ายทอด
กระบวนท่
ารำ
�และฝึ
กซ้
อมการแสดงจากครู
อร่
าม อิ
นทรนั
ที่
สำ
�คั
ญการแสดงในครั้
งนั้
น ครู
อร่
ามได้
ร่
วมแสดงเป็
ทศกั
ณฐ์
ด้
วย หากแต่
ครู
อร่
ามมี
อาวุ
โสพอสมควร คงไม่
เหมาะ
ที่
จะให้
แสดงในบทออกกราวตรวจพลและยกรบ และที่
สำ
�คั
ญในการแสดงบทนั่
งเมื
องนั้
นจะต้
องใช้
ผู้
แสดงที่
มี
ฝี
มื
ตลอดจนลี
ลาท่
ารำ
�ที่
งดงามเป็
นอย่
างมาก ซึ่
งในสมั
ยนั้
หาได้
ยากที่
ครู
กั
บศิ
ษย์
ได้
แสดง ในตั
วละคร เดี
ยวกั
ช่
วงระหว่
าง เรี
ยนครู
จตุ
พรได้
ทดลองปฏิ
บั
ติ
ราชการ
ในตำ
�แหน่
งศิ
ลปิ
นจั
ตวาแผนกนาฏศิ
ลป์
กองการสั
งคี
ของกรมศิ
ลปากร
ครู
จตุ
พรมี
ความมุ
มานะตั้
งใจเรี
ยนจนจบการศึ
กษา
ประกาศนี
ยบั
ตรนาฏศิ
ลป์
ชั้
นสู
งปี
ที่
๒ ในปี
พ.ศ. ๒๕๐๕
ภายหลั
งท่
านได้
สำ
�เร็
จการศึ
กษาครุ
ศาสตร์
บั
ณฑิ
ตจาก
วิ
ทยาลั
ยครู
พระนครศรี
อยุ
ธยา ในปี
พ.ศ. ๒๕๒๔ หลั
งจาก
จบการศึ
กษานาฏศิ
ลป์
ชั้
นสู
งแล้
ว ท่
านได้
ทดลองปฏิ
บั
ติ
1...,65,66,67,68,69,70,71,72,73,74 76,77,78,79,80,81,82,83,84,85,...124