Page 80 - วารสารวัฒนธรรม กรกฎาคม - กันยายน ๒๕๕๖

78
ธัญภัทร์ วิวัฒน์เดชากุ ล
ศิลปิ นแห่งชาติ
แสงดา บั นสิทธิ ์
สร้างสรรค์ผ้าฝ้ ายทอมือ
อาภรณ์ จากธรรมชาติ
ด้วยความรักและอยู ่กับธรรมชาติ กอปรกับความคุ้นเคย พบเห็น และผูกพันกับกระบวนการทอผ้ามาตั้งแต่เยาว์วัย
นางแสงดา บันสิทธิ์ หรือคุ ณยายแสงดาแห่งบ้านไร่ไผ่งาม อำ�เภอจอมทอง จังหวัดเชี ยงใหม่ ได้สร้างสรรค์ความงามของธรรมชาติ
ออกมาในผลงาน “ผ้ าฝ้ายทอมือย้อมสีจากสมุนไพร” ถือเป็นผลงานที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ตั้งแต่ขั้นตอนการเลือกสรร
การทอ การออกแบบลวดลาย การจั ดระบบ และการนำ�เสนอไปบนผืนผ้าด้วยภูมิปัญญาตนเอง ดังปณิธานที่ตั้งไว้อย่างแน่วแน่
มั่นคงว่า “การผลิตงานที่มีคุณภาพพิถีพิถันทุกขั้นตอนเท่านั้ นจึงจะอยู่ได้ และเป็นที่ยอมรับตลอดไป” ความงดงาม
และความแปลกใหม่ในลวดลายของผืนผ้าฝ้ายทอมือที่มาจากความชำ�นาญ ความทุ่มเท และความปรารถนาที่จะพัฒนาและ
ยกระดับคุณภาพผลงานอย่างต่อเนื ่ อง รวมถึงความตั้งใจที่ จะส่งเสริมอาชีพการทอผ้าให้แก่คนในท้องถิ่น ทำ�ให้นางแสงดาเป็น
ที่ยอมรั บและรู้จักอย่างกว้างขวางทั้งชาวไทยและต่างประเทศ จนได้รับการยกย่องให้ เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์
(การทอผ้า) ประจำ �ปีพุทธศักราช ๒๕๒๙
คุณยายแสงดา บันสิทธิ์ เกิดเมื่อวันที่ ๑๔ เมษายน
พ.ศ. ๒๔๖๒ ที่บ้านท่าม่วง ตำ�บลสบเตี๊ยะ อำ�เภอจอมทอง
จังหวัดเชี ยงใหม่ เป็นบุตรสาวคนเดียวของนายหมวกและ
นางคำ�มูล คุณยายแสงดาไม่ได้เข้าโรงเรียน แต่ได้ฝึ กฝนเรียน
ด้ วยตนเองกับคุ ณลุงจนมีความสามารถอ่ านออกเขียนได้
ด้ วยเกิ ดในครอบครัวและหมู่ บ้านที่มีกี่ ทอผ้ าอยู่แทบทุก
หลั งคาเรือน ทำ �ให้ มีความคุ้นเคยและสนใจในการทอผ้า
อีกทั้งค่ านิยมในท้องถิ่นสมัยนั้ นที่ลูกผู้ หญิงทุกคนต้องเก่ง
เรื่องนี้ คุณแม่ของท่านจึงจั บมือสอนให้ฝึกหัดทอผ้ามาตั้งแต่
อายุ ๕-๖ ปี และได้รับการสืบทอดความรู้จากคุณยายเลี่ยม
ผู้ ซึ่งมีความชำ �นาญในการทอผ้า และย้อมสี ผ้าฝ้ายด้ วย
สมุนไพรแบบโบราณ ได้กระทำ�มาเรื่อยๆ จนเกิดความชำ�นาญ
และพัฒนาฝีมือได้ ดียิ่งขึ้น ต่อมาได้ สมรสกับนายดาบมาลัย
บันสิทธิ์ มีบุตรสาวด้วยกัน ๑ คน หลั งจากแต่งงานแล้ว คุณยาย
แสงดาได้ทำ�งานเกี่ยวกับการทอผ้าเล็กๆ น้อยๆ สำ�หรั บ
ใช้สอยในครอบครัว จึงทำ �ให้ได้พัฒนาความรู้ความสามารถ
มากขึ้นเรื่อยๆ และเมื่อเกิดสงครามโลกครั้ งที่ ๒ ในยาม
ที่ผ้าขาดตลาด คุณยายแสงดาและคุ ณแม่ก็ได้ ริเริ่มทอผ้า
ที่ เรียกว่ า “ผ้ าเปลื อกไม้ ” สี กากี เพื่ อใช้สำ �หรั บตั ด
ชุดข้ าราชการให้สามี ใส่ไปทำ �งาน และเพื่อนๆ ของสามี
ในขณะนั้นได้ใช้กี่สองหลังช่วยกันทอกับคุณแม่ จนกระทั่ ง
สงครามยุติลง อีกทั้ งคุ ณแม่ชราภาพมากแล้ว จึงมีเพียง
คุณยายแสงดาที่ยั งคงทอผ้าเรื่อยมา