Page 102 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

100
ขบวนแห่ปู่เยอ ย่าเยอ และสิงแก้ว เทพอารั กษ์ ประจำ�เมืองหลวงพระบาง
ในขบวนแห่ประเพณี สงกรานต์
ภาพ อภิ นันท์ บัวหภักดี
วั นที่ ๑๓ เมษายน เรียกว่า “วั นมหาสงกรานต์”
หมายถึง วั นที่พระอาทิ ตย์ เคลื่อนเข้าสู่ราศี เมษอี กครั้ ง
หลังจากผ่านเข้าสู่ราศี อื่นๆ จนครบ ๑๒ เดือน
วั นที่ ๑๔ เมษายน เรียกว่า “วันเนา” แปลว่า
วันอยู่ หมายถึง วันที่ดวงอาทิตย์เคลื่ อนเข้าสู่ราศีเมษอันเป็น
ราศีตั้ งต้นปี เข้าที่เข้ าทางเรียบร้อยแล้ว
วั นที่ ๑๕ เมษายน เรียกว่า “วั นเถลิงศก” เป็น
วั นเปลี่ ยนจุ ลศั กราชใหม่ ถือเป็ นวั นเริ่ มปี ศั กราชใหม่
การกำ�หนดให้อยู่ วันนี้ ก็เพื่อให้แน่ ใจว่าดวงอาทิตย์โคจร
ขาดจากราศีมีนมาสู่ราศีเมษแล้วอย่างน้อย ๑ องศา
ปัจจุบันแม้ไทยเราจะนับวันที่ ๑ มกราคมของทุกปี
เป็ นวันขึ้นปีใหม่ แบบสากลนิยม แต่ด้วยลักษณะพิเศษและ
กิจกรรมที่ คนในชุมชนได้ถือปฏิบัติสืบเนื่องมาอย่างยาวนาน
ไม่ ว่ าจะ เป็ นการทำ �บุ ญทำ �ทาน การอุทิ ศส่ วนกุ ศล
แด่บรรพบุรุษผู้ล่วงลับ การสรงน้ำ�พระ การรดน้ำ�ขอพรผู้ใหญ่
การเล่ นสาดน้ำ� และการละเล่นรื่ นเริงต่ างๆ ล้วนทำ�ให้
ชาวไทยส่ วนใหญ่ ยั งถือประเพณี สงกรานต์เป็ นปี ใหม่
แบบไทยๆ ที่เป็ นเทศกาลแห่งความเอื้ออาทร เกื้อกูลผูกพัน
ซึ่งกันและกัน
ช่วงเทศกาลสงกรานต์จะตรงกั บวันที่ ๑๓ ๑๔ และ
๑๕ เมษายนของทุกปี ซึ่งรัฐบาลได้ประกาศให้ เป็นวันหยุด
ราชการต่อเนื่องกันเพื่อให้ประชาชนที่ทำ�งานในต่างท้ องที่
ได้ กลับไปยังถิ่นฐานของตน เพื่อไปร่วมทำ�บุญ เยี่ยมเยียน
ญาติผู้ใหญ่บุพการี และเล่นสนุกสนานกับครอบครัว เพื่อนฝูง
นอกจากไทยแล้ว หลายๆ ประเทศอย่ างพม่า
กัมพูชา ลาว รวมถึงชนชาติไทยเชื้อสายต่างๆ ในจี น อินเดี ย
ต่ างก็ถื อตรุษสงกรานต์ เป็นประเพณีฉลองปี ใหม่เช่นเดียว
กั บเรา เพี ยงแต่ ในประเทศไทยได้ มีการสื บสานและ
วิ วัฒนาการประเพณีสงกรานต์จนมีเอกลั กษณ์อันโดดเด่ น
กลายเป็นวั ฒนธรรมประจำ�ชาติ ที่มีความพิเศษ จนแม้ แต่
ชาวต่างชาติก็ยังให้ความสนใจและรู้จักประเพณีนี้ เป็นอย่างดี
ความหมายของคำ �ว่า “สงกรานต์”
คำ�ว่ า “สงกรานต์ ” มาจากภาษาสันสกฤตแปลว่า
“ก้าวขึ้ น” หรือ “ผ่าน” หรือ “เคลื่อนย้าย” หมายถึง
การเคลื่ อนย้ายของพระอาทิตย์จากราศี หนึ่งเข้าไปในอีก
ราศี หนึ่ง เช่น การเคลื่อนจากราศี สิงห์ไปสู่ราศีกันย์ ซึ่งจะ
เป็นเหตุการณ์ปกติที่เกิดขึ้นทุกเดือน เรียกว่า สงกรานต์เดือน
ยกเว้นว่ าเมื่อพระอาทิตย์เคลื่อนเข้าสู่ ราศี เมษเมื่อใดก็ตาม
ก็ จะเรียกชื่ อเป็นพิ เศษว่า “มหาสงกรานต์” อันหมายถึง
การก้ าวขึ้นครั้งใหญ่ซึ่งนับเป็นครั้งสำ�คัญ เพราะถือว่าวันนี้
เป็ นวันปีใหม่ตามคติพราหมณ์ โดยเป็นการนับทางสุริยคติ
ซึ่งจะตกในราววันที่ ๑๓ ๑๔ หรือ ๑๕ เมษายน ซึ่งแต่ละวัน
จะมีชื่อเรี ยกเฉพาะดังนี้