Page 10 - วารสารวัฒนธรรม ฉบับ ๒

8 วัฒนธ รม
พวกเขามี พืชผักผลไม้ อย่างสมอ แตงร้ าน กระจั บ
น�้ ำเต้ า มะกอก และถั่ วหลายชนิดกิ นอย่ างค่ อนข้ าง
หลากหลาย มีเครื่ องปรุ งรสเผ็ดคื อพริกไทย มี เกลือจาก
บ่ อเกลือแถบเมืองน่านและโนนเกลือแถบอ�ำเภอด่ านขุนทด
นครราชสีมา เชื่ อกันว่ าเกลือเหล่ านี้เป็ นสิ นค้ าส� ำคัญที่
บ้านเมืองในอี สานสมัยโบราณส่ งลงไปแลกกับปลาที่มีอยู่
อย่างอุดมสมบูรณ์ในเขตโตนเลซาบ (ทะเลสาบ) ของกัมพูชา
และเป็นส่วนหนึ่งของวั ฒนธรรมปลาร้าอันหลากหลายใน
เมืองเขมร
ส่วนชาวหมู่เกาะและคาบสมุทรภาคใต้ก็คงหามะพร้าว
และของทะเลจากชายฝั ่งกินได้ ง่ายพอ ๆ กับที่ ชาวอีสาน
หาตาลและปลาน�้ำจืดจากแม่ น�้ ำสายใหญ่และบึงหนอง
คลองห้วยทั่ว ๆ ไป
เรื่องเครื่องมือ คนก่อนประวัติศาสตร์เมื่อ ๒,๐๐๐ ปีก่อน
รู้ จักใช้ อาวุธเหล็กล่าสัตว์ อย่างเก้ง กวาง กระทิง ควายป่า
หมูป่า ทั้งสั ตว์ขนาดเล็กอย่างนก กระต่ าย เต่า ตะพาบน�้ำ
แถมพวกเขารู้จักน�ำกระดูกสัตว์มาท�ำเบ็ดตกปลาได้ก่อนหน้า
นั้ นแล้ว แน่นอนว่ าสั ตว์น�้ ำอื่ น ๆ เช่ น กุ้ง หอย ก็ เป็ นที่
นิ ยมบริโภคกันมาก การขุ ดค้ น
สุสานมนุษย์ ยุคหินใหม่ในอ� ำเภอ
พนั สนิคม ชลบุรี พบว่าหลังการ
ฝังศพแต่ละครั้ง “เจ้าภาพ” ได้ก่อ
กองไฟเผาและต้มหอยแครงเลี้ ยง
ผู้มาร่วมงานครั้งละมาก ๆ ด้วย
แต่ ถ้ าพูดถึ งเรื่ องภาชนะ
เครื่องครัวนับว่ายังค่อนข้ างขัดสน
เพราะแม้จนเมื่อ ๒,๐๐๐ ปีก่อน
ก็ ยังมี แค่หม้ อดินเผาที่ เนื้อไม่
หนามาก กระทะก็ยังเป็นดิ นเผา
ทอดหรื อผัดอะไรก็ไม่ได้ ดี ยังต้ องใช้หินแม่ น�้ำก้อนใหญ่ ๆ
แบน ๆ แทนครกที่ คงยั งไม่ใคร่รู้ จักแพร่หลายในเวลานั้น
ชุมชนแถบชายทะเลและภาคกลางคงใช้เปลื อกหอย เช่น
หอยแมลงภู่ตักอาหารประเภทต้มแกง และแน่นอนว่าคน
ยุคนั้ น “เปิบ” หรือไม่ก็“ปั้น” ข้ าวกินด้ วยนิ้วและอุ้งมือ ไม่
ได้ใช้ช้อนแบบต่าง ๆ อย่างเดี๋ยวนี้
ด้ วยเงื่อนไขทั้งหมดที่ กล่ าวมา “อาหารไทย” หลัก ๆ
ในสมัยก่อนจึงน่าจะเป็นข้าวหุงสุกกับเครื่องจิ้มง่าย ๆ อย่างเช่น
เกลื อต�ำกั บพริกไทยหรื อมะแขว่น ปรุงให้ รสจัดเพื่ อจะให้
กินข้าวและผักสดผักลวกได้มากพออิ่ม ส่วนกับข้าวประเภท
ต้ มแกงก็ น่าจะคล้ายกั บของที่นางอั้ วเชียงแสน มเหสีของ
พญาง� ำเมือง เจ้าเมืองพะเยาในพุทธศตวรรษที่๑๙ ปรุงให้
พญาง�ำเมืองกิ น คื อ “อ่อมควาย” ซึ่งเป็นการเอาเนื้ อสัตว์
หรือพืชมา “อ่ อม” (ต้มเคี่ ยวในน�้ำนาน ๆ กั บเครื่องสมุ นไพร
ปรุงเค็มด้วยเกลือหรื อน�้ำปลาร้า)
กับข้าวลักษณะนี้ที่ยังเหลือร่องรอยอยู่จนปัจจุบั นก็เช่น
แกงเลี ยง แกงใบชะมวง (จันทบุรี ) ต้มโคล้ ง แกงหลอก
(เพชรบุรี ) รวมทั้งต้มเปอะและแกงบวน ซึ่งมีส่วนผสมของ
น�้ำคั้นใบสมุนไพรตั้งแต่หนึ่งชนิด
ขึ้นไป บางครั้ งก็ผสมแป้ งหรื อ
ข้าวเบือ (ข้าวสารแช่ น�้ำต�ำแหลก)
เพื่ อให้น�้ ำแกงข้นและรสชาติดี
ขึ้นด้ วย
อาหารไทย รวมถึงอาหาร
ชาติ อื่น ๆ ในเอเชี ยตะวั นออก
เฉี ยงใต้คงมีลั กษณะคล้ายคลึ ง
กันนี้จนกระทั่ งโลกาภิวัตน์ ทาง
อาหารระลอกแรก ๆ เริ่ มแพร่
เข้ามาในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๒๑
ชาวหมู่เกาะ
และคาบสมุทรภาคใต้
คงหามะพร้าวและ
ของทะเลจากชายฝั่ง
กินได้ง่ายพอ ๆ กั บ
ที่ชาวอีสานหาตาล
และปลาน�้ ำจืด
จากแม่น�้ำสายใหญ่
และบึงหนอง
คลองห้วยทั่ว ๆ ไป
>
(บน) ผู้คนแต่ละถิ่น
แต่ละวัฒนธรรม
ล้วนมีวิธีและวิถีการหาอยู่หากิน
ตามสภาพแวดล้อมของตน
(ล่าง) ชาวลุ่มน�้ำมีผักมีปลา
เป็นอาหารหลัก