Page 70 - Culture4-2017 วารสารวัฒนธรรม ปีที่ ๕๖ ฉบับที่ ๔ ตุลาคม - ธันวาคม ๒๕๖๐
P. 70
๑ ๒
ภาพ ๑-๓ ความแตกต่างหลากหลายของศาลปู่ตาในแต่ละชุมชน โดยมีความเชื่อร่วมกันในผีปู่ตาว่าจะดลบันดาลสิ่งต่าง ๆ ทั้งดีและร้ายให้เกิดขึ้นได้
ศาลปูตา...พื้นที่อนุรักษและศูนยรวมแหงศรัทธา ศาลเจ้าปู่บ้านโคกโก่ง ต�าบลกุดหว้า อ�าเภอ
กุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ ตั้งอยู่กลางดงป่าโปร่ง
ศาลปู่ตาตั้งอยู่บนที่ดอนน�้าท่วมไม่ถึง อยู่ใต้ร่มไม้ยืนต้นใหญ่ ท�าเลที่ตั้ง ผ่านล�าธารข้ามห้วย เป็นป่าอนุรักษ์ใกล้ชุมชนที่
ของศาลถูกเลือกมาแล้วตั้งแต่ครั้งปู่ทวดเมื่อทรุดโทรมลงตามกาลเวลา หากจ�าต้อง สมบูรณ์
สร้างขึ้นใหม่ก็จะสร้างขึ้นในที่เดิม เพราะถือว่าเป็นที่ซึ่งบรรพชนได้เลือกไว้แล้ว ดอนเต่าหรือศาลปู่เจ้าฟ้าระงึม บ้านกอก
ดังตัวอย่างที่ยกมานี้ ได้แก่ ต�าบลสวนหม่อน อ�าเภอมัญจาคีรี จังหวัดขอนแก่น
ศาลปู่ตาที่บ้านดู่ ตั้งอยู่ใต้ต้นประดู่ ริมนาข้าวในวัดบ้านดู่ ต�าบลหนองบัวบาน ตั้งอยู่ท่ามกลางป่าไผ่ มีเต่าเพ็กจ�านวนมากซึ่งเชื่อ
อ�าเภอรัตนคีรี จังหวัดสุรินทร์ “ศาลมีมาแต่ไหนแต่ไร อยู่ใต้ต้นประดู่ ไม่มีใคร กันว่าอาศัยอยู่มานานกว่า ๒๐๐ ปี โดยเป็นบริวาร
กล้าตัด ก้อนหินในศาลแทนคนคือเฮา แต่ก่อนเป็นบ้านไม้น้อย ๆ รูปคนแทนปู่ตา ของเจ้าปู่ฟ้าระงึม ซึ่งชาวบ้านจะช่วยกันปกป้องและ
เป็นไม้แกะ แต่ปลวกกิน เลยมีคนเอาก้อนหินมาวางแทน เป็นสัญลักษณ์แทนปู่ตา” ไม่ท�าร้ายเต่า เราจึงเห็นเต่าเดินอยู่ทั่วไปทั้งในศาล
พะขะจ�้า นายสนสิน ชาวนาราช เล่าถึงที่มา ตามบ้านเรือน และท้องไร่ท้องนา อย่างมากมายเป็น
เช่นเดียวกับศาลปู่ตาที่บ้านหนองบอน ในต�าบลเดียวกัน ที่อยู่ใต้ร่มไทร ที่น่าอัศจรรย์
ขนาดใหญ่ ริมท้องนาในหมู่บ้าน มีก้อนหิน ไม้แกะสลัก และรูปเคารพแทนปู่ตา ดอนปู่ตาและผีปู่ตาเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของ
พร้อมบริวารที่คนน�ามาถวาย หมู่บ้านที่ผู้ใดจะล่วงละเมิดมิได้ ด้วยความเชื่อใน
ศาลเจ้าปู่บ้านโพน อ�าเภอค�าม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์ สร้างขึ้นใต้ร่ม ความลี้ลับ เกรงกลัวว่าผีปู่ตาจะโกรธและบันดาลให้
ไทรท่ามกลางป่าชุมชนดอนปู่ตา ล้อมรั้วลวดหนามกินอาณาบริเวณกว่า ๕ ไร่ เกิดผลร้ายขึ้นแก่ชุมชน ท�าให้ชาวบ้านไม่กล้าละเมิด
อุดมสมบูรณ์ด้วยพรรณไม้นานาชนิด พืชสมุนไพร และเห็ดชนิดต่าง ๆ แต่ก่อน ต่อป่าดอนปู่ตา ท�าให้พื้นที่เหล่านี้เป็นพื้นที่อนุรักษ์
เป็นศาลไม้เล็ก ๆ มุงสังกะสี เมื่อผุพังก็สร้างขึ้นใหม่ใน พ.ศ. ๒๕๓๕ เป็นศาล ไปโดยปริยาย
เสาคอนกรีตใกล้เคียงกับบริเวณเดิม มีรูปปั้นพญานาคแผ่พังพานอยู่ตรงกลาง “ป่าดอนปู่ตาในทัศนะของชาวบ้านมิได้เป็น
ระหว่างศาลที่ประทับของปู่ย่าตายายด้านซ้ายขวา ด้วยความเชื่อว่ามีผู้เห็นพญานาค เพียงแหล่งอาหาร หรือที่อยู่อาศัยของสัตว์ พืช และ
เลื้อยพันหลักปรากฏอยู่ในบึงน�้าใกล้ศาล ต่อมามีผู้แทนราษฎรมาสร้างศาลใหม่ แหล่งต้นน�้าล�าธารเท่านั้น แต่ยังเป็นอาณาเขตของ
ขึ้นอีกหลังหนึ่งแต่ชาวบ้านนิยมมาไหว้ที่ศาลเดิมมากกว่า ศาลเจ้าปู่บ้านโพนเป็นที่ สัตว์ป่า ผี และอ�านาจเหนือมนุษย์ เมื่อคนต้องเข้าไปพึ่ง
รวมศรัทธาของชุมชนผู้ไทบ้านโพนทั้ง ๕ หมู่บ้าน ป่าจึงถือเสมือนว่าไปให้ผีเลี้ยง ดังนั้นการบุกเบิกที่ดิน
68
