Page 100 - CultureMag2015-3
P. 100
แ ผ่ น ดิ น เ ดี ย ว
ปาริสทุ ธ ์ิ เลิศคชาธาร
หากใครไดไ้ ปเยอื นศาสนสถานของอนิ โดนเี ซยี
ทง้ั บนเกาะชวาและบาหลี รวมถงึ บรรดาปราสาทหนิ หรืออิฐ
ในวัฒนธรรมเขมร อาจเคยสงั เกตเห็นสตั วป์ ระหลาด
หน้าตาดุร้ายท่ีประดบั เหนือทางเข้าศาสนสถาน
ในเมอื งไทยเรยี กสตั วป์ ระหลาดนวี้ า่ “หนา้ กาล” หรอื “เกยี รตมิ ขุ ”
ส่วนผคู้ นบนเกาะบาหลีรู้จกั กนั ในนาม “บารอง”
หน้ากาล-เกยี รตมิ ุข-ราหู
กำ� เนิดหน้ากาล
คติความเชื่อเร่ืองหน้ากาลน้ี ด้ังเดิมเป็นวัฒนธรรม ของตนเองเป็นอาหาร พระศิวะเมื่อทอดพระเนตรเห็นยักษ์
ฮินดูจากอินเดียท่ีแพร่หลายเข้าสู่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้มา ที่กัดกินตนเองจนหมด เหลือแต่หัว ไม่มีร่าง ไม่มีแขนขา
ช้านาน และในแต่ละวัฒนธรรมได้น�ำมาปรับใช้ให้มีรูปแบบ ก็บังเกิดความสลดพระทัย และทรงเห็นโทษของความโกรธ
แตกต่างกันไปตามความเชื่อและรสนยิ มทางศลิ ปะของตน จึงประทานนามแก่ยักษ์นั้นว่า “เกียรติมุข” (หน้าซึ่งมีเกียรติ)
และทรงมอบหน้าท่ีให้เฝ้าประตูวิมานของพระองค์ ท้ังยัง
เรื่องราวของหน้ากาลหรือเกียรติมุขหรือกีรติมุข ประทานพรวา่ หากผใู้ ดไมแ่ สดงความเคารพเกยี รตมิ ขุ กจ็ ะไม่
ปรากฏในคัมภีร์ปัทมปุราณะของฮินดูว่า คร้ังหนึ่งพญายักษ์ ได้รับพรจากพระองค์ รวมท้ังเป็นการเตือนสติมวลมนุษย์ให้
ชลนั ธร ซึง่ บ�ำเพ็ญตบะจนได้รับพรจากพระศวิ ะ ไม่มผี ู้ใดสู้ได้ รจู้ กั ยบั ยง้ั ความโกรธ ดงั นน้ั คำ� วา่ “กาล” หรอื “กาละ” ในอกี
ได้เกิดเร่ืองทะเลาะวิวาทกับอสูรราหู แล้วกล่าวจาบจ้วงว่า ความหมายหนึ่งคือ “เวลา” มีนัยว่าเวลาย่อมกลืนกินทุกสิ่ง
ผู้ใดพ่ายแพ้จะต้องไปขอพระอุมา ชายาพระศิวะ มาให้แก่ ทุกอย่าง ดงั ท่อี สรู ตนนี้กลนื กินแมก้ ระทง่ั ร่างของตนเอง
ฝ่ายชนะ เมื่อราหูแพ้จึงต้องจ�ำใจบากหน้าไปขอพระอุมา
ตามสัญญา พระศิวะได้ฟังก็พิโรธอย่างยิ่งจนบังเกิดยักษ ์ ลายหน้ากาลนอกจากมีความหมายในลักษณะ
หนา้ สงิ หอ์ อกมาจากระหวา่ งพระขนง ตรงเขา้ ไปจะทำ� รา้ ยราหู ผปู้ กปอ้ งดแู ลรกั ษามใิ หส้ ง่ิ ชว่ั รา้ ยเขา้ ไปภายในศาสนสถานแลว้
เปน็ การสง่ั สอน เมอ่ื ราหเู หน็ ดังนัน้ จึงออ้ นวอนขอใหพ้ ระศิวะ ยังอาจมีความหมายโดยสมมุติถึงดินแดนสัตว์หิมพานต์
ทรงชว่ ยเหลอื โดยอา้ งวา่ ตนเองเปน็ เพยี งทตู เทา่ นนั้ พระศวิ ะ เชิงเขาพระสุเมรุ สอดคล้องกับคติการจ�ำลองภูมิจักรวาลที่
ทรงสงสารจึงห้ามยักษ์มิให้ทำ� ร้าย ยักษ์นั้นก็เช่ือฟัง แต่ทูลว่า ถ่ายทอดสูพ่ ทุ ธศาสนสถานดว้ ย
ตนหวิ มาก ขอกนิ สง่ิ อน่ื แทน พระศวิ ะจงึ ทรงสงั่ ใหย้ กั ษก์ นิ รา่ ง
98 วฒั นธ รม
