Page 103 - CultureMag2015-3
P. 103
ขณะเดียวกันก็เป็นประตูแห่งชีวิตของผู้รู้แจ้ง การเดินผ่าน
เขา้ ประตนู จี้ งึ เทา่ กบั เอาอวชิ ชาในใจตนมาใหห้ นา้ กาลกลนื กนิ
เพ่มิ พนู สริ ิมงคลแก่ชวี ิต
พลงั อำ� นาจของเกยี รตมิ ขุ หรอื หนา้ กาลตามความเชอ่ื
ในคติฮินดูยังส่งอิทธิพลให้แก่พุทธสถานด้วย ดังปรากฏการ
ประดับรูปหน้ากาล ณ บุโรพุทโธ บนเกาะชวาภาคกลาง
พุทธศาสนสถานในลัทธิมหายานที่ใหญ่ท่ีสุดในโลกแห่งน้ี
สรา้ งขน้ึ ราวป ี ๑๓๕๐ โดยกษตั รยิ ร์ าชวงศไ์ ศเลนทร ์ ซง่ึ นา่ จะมี
ความเชอื่ ตามคตเิ รอ่ื งลมหายใจศกั ดสิ์ ทิ ธแิ์ ละคตเิ รอ่ื งกาลเวลา
ซ่ึงตามความหมายของหน้ากาลหรือกาละ ซ่ึงหมายถึงผู้
กลืนกินทุกส่ิงทุกอย่าง สามารถเข้ากันได้กับพุทธศาสนา
จึงนิยมประดับลายหน้ากาลไว้ที่ซุ้มประตูทางเข้าพุทธสถาน
๓ หในนวา้ ัฒกนาลธรปรรมะเดขบั มศราสนสถาน
๑ อารยธรรมเขมรโบราณได้รับอิทธิพลความเชื่อทาง
ศาสนาฮินดูและพุทธศาสนาจากอินเดียอย่างมาก รวมทั้งคติ
หนา้ กาลหรอื เกียรตมิ ขุ เหนือประตทู างเขา้ ศาสนสถาน ความเชื่อเรื่องหน้ากาลหรือเกียรติมุข ซ่ึงมักปรากฏตาม
ทป่ี รัมบานัน เกาะชวาภาคกลาง ศาสนสถานเช่นกัน ลายหน้ากาลนี้เป็นลวดลายส�ำคัญและ
แพรห่ ลายมากในศลิ ปะเขมรทงั้ ทพ่ี บในประเทศกมั พชู าและไทย
๒ มักปรากฏอยู่ตามทับหลังหรือหน้าบันเหนือประตูทางเข้า
เพอ่ื ปอ้ งกันสง่ิ ชวั่ รา้ ยมิใหเ้ ขา้ มาสศู่ าสนสถานเป็นส�ำคัญ
ศาลบชู าเทพเจา้ ภายในศาสนสถานฮินดบู นเกาะบาหล ี
ตกแต่งดว้ ยหน้ากาลตามส่วนตา่ งๆ ในบางยุคลายหน้ากาลท่ีมองเห็นทางด้านหน้า
เปน็ ลวดลายสำ� คญั ทปี่ รากฏอยโู่ ดดๆ โดยไมม่ รี ปู เทวดาเขา้ มา
๓ เก่ียวข้อง โดยอยู่ตรงกลางทับหลัง และมักจะคายท่อนพวง
มาลัยที่ตกแต่งด้วยลวดลายพรรณพฤกษา ซ่ึงน่าจะเป็นการ
มหาเมร ุ (กูริอากงุ ) ประตูชน้ั ในของศาสนสถานฮนิ ดบู นเกาะบาหล ี ผสมผสานระหวา่ งคตเิ รอื่ งลมหายใจศกั ดส์ิ ทิ ธ ์ิ รว่ มกบั รปู แบบ
มีรปู หน้ากาลอย่เู หนอื ประตู ศิลปะในท้องถิ่นที่นิยมท�ำลายพวงมาลัย ซ่ึงพวงมาลัยในคติ
อนิ เดยี หมายถงึ ความอดุ มสมบรู ณน์ นั่ เอง ดงั เชน่ ทปี่ รากฏบน
ทับหลัง ศิลปะแบบพระโค ท่ีปราสาทหินพนมวัน จังหวัด
นครราชสีมา หรือทับหลังศิลปะเกลียงที่ปราสาทเมืองต�่ำ
จังหวดั บุรีรัมย์ เป็นตน้
กรกฎาคม-กนั ยายน ๒๕๕๘ 101
