Page 59 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

57
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๖
ธรรมชาติ-จักรวาล
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.หทัยรัตน์ มาประณีต
ยาหอม
สารพัดเวชสรรพคุณ
คนไทยสมัยโบราณมักเรียกหา “ยาหอม” หรือ “ยาลม” ทุกครั้ง
เมื่อมี อาการไม่สบายวิงเวียน จุกเสียด คลื่นไส้ อาเจียน เป็นต้น นั บเป็น
ยาครอบจักรวาลที่ต้องมีติดบ้านเลยทีเดียว ยาหอมเกิดจากภูมิปัญญา
ท้ องถิ่นของคนไทยที่ น�ำสมุ นไพรหลากหลายชนิดมาผสมปรุ งใช้เป็ น
ยารักษาโรคลมเสี ยมากกว่า เนื่องจากภูมิประเทศอยู่ ในเขตร้ อนชื้น
ผู้ ปรุงยาหอมจะต้องรู้สรรพคุณและวิธีการปรุงสมุนไพรต่างๆ จึงออกมา
เป็นยาหอมได้ และที่เรียกว่ายาหอมเป็นเพราะส่วนประกอบของสมุนไพร
ที่น�ำมาใช้มาจากเกสรดอกไม้ที่มีกลิ่นหอมหลายชนิด อาทิเช่น จ�ำปา กฤษณา
หญ้าฝรั่ น จันทน์แดง รวมทั้งเที ยน เช่น เทียนขาว เทียนด� ำ เทียนแดง
เทียนข้าวเปลือก และเทียนตาตั๊กแตน นอกจากนี้ ยังมี โกฐทั้ง ๕ อีก เช่น
โกฐสอ โกฐเขมา โกฐเชียง โกฐหั วบัว โกฐจุฬาลัมพา เป็นต้น
“โกฐ” (อ่านว่า โกด) นั้น เป็นชื่อเครื่องยาสมุนไพรจําพวกหนึ่ง ซึ่ งจะได้มา
จากส่วนต่ างๆ ของพืช และมี หลายชนิด เช่นโกฐทั้ง ๕ อย่างที่ได้กล่าวมาแล้ วข้างต้ น
ซึ่งถื อเป็ นส่วนสำ�คัญในการปรุงยาหอมแล้ ว ก็ยังมีโกฐอื่ นๆ ที่มีความสำ�คัญใน
ตำ�รับยาไทยโบราณ เช่น โกฐทั้ ง ๗ ก็จะเพิ่ม โกฐกระดู ก โกฐก้านพร้าว นอกจากนั้น
ก็จะมีโกฐทั้ง ๙ ซึ่ งก็จะเพิ่ม โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี และมีโกฐพิเศษอีก ๓ ชนิ ด คือ
โกฐกักกรา โกฐกะกลิ้ง และโกฐน้ำ�เต้า ในตํารายาแผนโบราณอาจจะมีการเขียนคำ�ว่า
“โกฐ” เป็น โกฎ โกฏ โกฏฐ์ โกด หรือ โกษฐ์ ก็ไม่ต้องสงสัยเพราะหมายถึง โกฐ เดียวกั น