Page 55 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

53
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๖
ช่วยเหลือเกื้ อกู ลกันและกัน จากนั้นจึงเป็ นการการผูกข้อมือ
และอวยชัยให้ พร การผูกเสี่ยวในลักษณะนี้ผู้เขียนเคยพบเห็น
ที่หมู่บ้านในเขตจังหวัดสุรินทร์ เมื่อราวๆ สิบปีก่อน
ลักษณะที่ สาม เป็ นการผูกเสี่ยวที่เป็นทางการ
มี พิ ธี การบายศรี สู่ขวั ญเชิ ญญาติ พี่น้ องมาร่ วมกันเป็ น
สักขีพยาน การผูกเสี่ ยวในลักษณะนี้ถือเป็นพิธีที่เป็นทางการ
หรื อเต็มรู ปแบบมากที่ สุด ในพิธีจะมี “หมอสูตร” เป็ น
ผู้ประกอบพิธี เครื่องประกอบพิธีประกอบด้วย พานบายศรี
สู่ขวั ญหรือพาขวัญในภาคอีสาน เรี ยกว่า “ขันหมากเบ็ง”
ซึ่งหมายถึงขันธ์ ๕ หมอสูตรจะสูตรขวัญหรือสู่ขวัญเหมือน
กับการสู ตรขวัญทั่วไป แต่คำ �สูตรขวัญนั้ นจะเน้นการเป็ น
เพื่อน เป็นมิตร การดูแลค้ำ�จุนกัน จากนั้ นมีการผู กข้อมือ
และอวยชัยให้ พรจากผู้หลักผู้ใหญ่ที่มาร่วมพิธีเป็นสักขีพยาน
การผูกเสี่ยวในลักษณะนี ้ถือเป็นงานบุญงานเล็กๆ งานหนึ่ง
ของชุมชนก็ว่ าได้ เพราะมีการเลี้ยงดูปูเสื่ อแขกเหรื่อที่มา
ร่วมงาน จากคำ�บอกเล่ าของผู้อาวุโสหลายคน การสู่ขวัญ
ในลั กษณะนี้มักเป็นการผูกเสี่ยวของคนในระดับผู้นำ� ผู้มีอั น
จะกิ น และในยุคที่ มีข้าราชการ หน่วยงานต่างๆ เข้ ามา
พัฒนาหมู่ บ้าน ครู พัฒนากร เกษตรตำ�บล มักจะผู กเสี่ยว
กับคนในหมู่บ้าน เพื่อให้การปฏิบัติงานสะดวกราบรื่น
ลักษณะที่ สี ่ เป็นการผูกเสี่ยวกันแบบง่ายๆ กระชั บ
รวดเร็ว กล่าวคือคู่เสี่ยวจะให้ ผู้ใหญ่ที่ตนเองเคารพนับถือมา
ร่วมเป็ นสักขี พยานและทำ�การอวยชั ยให้พรพร้อมกั บผูก
ข้อมือให้ โดยไม่ต้องมีการประกอบพิธีอะไรมากมาย หรือ
บางคู่ก็เพี ยงแต่ตั้งสัจจะวาจาต่อกันว่าจะรักใคร่ช่วยเหลือกั น
ในทุกๆ เรื่องเท่าที่จะช่วยได้ก็เป็ นอันเสร็ จพิธีโดยไม่ต้ องมี
การผูกข้อไม้ข้อมือแต่อย่างใด
ในเรื่องความงดงามของการผูกเสี่ ยวนี้ ผู้เขี ยนจำ�
ได้ว่ า คุณตาของผู้เขี ยนเมื่อครั้งท่านใช้ชีวิ ตเป็นนายฮ้อยซึ่ง
ต้องเดินทางรอนแรมไปค้ าขายสีย้ อมผ้ายั งต่างถิ่นต่างที่อยู่
ทุกเมื่อเชื่อวัน ในระหว่างนั้นท่านมีเสี่ยวฮั ก (รัก) คนหนึ่งที่
รักใคร่ผู กพันกันมาก กระทั่ งในบั้ นปลายชีวิ ตของคุณตา
(๒๗ ปีก่อน) เสี่ยวฮักของท่านคนนี้ ก็ยังหอบหิ้วผลไม้ ป่า
น้ำ�ผึ้งและพริกแห้งขึ้ นรถโดยสารเดินทางมาเยี่ ยมเยือน
คุณตาท่านถึงที่บ้าน และในวันที่ท่านจะเดินทางกลับ แม่ของ
ผู้เขียนก็ได้เตรียมข้ าวของและผ้าทอมอบให้เสี่ ยวของคุณตา
นำ�กลั บไปเป็นของฝากลูกหลานทางบ้าน แม่ของผู้เขี ยนเคย
เล่าให้ฟั งว่ า ในบางปีถ้าหากว่ าทางบ้านเสี่ ยวของคุณตา
แห้งแล้งเกิดภาวะข้าวยากหมากแพง คุณตาจะปั่นจั กรยาน
พร้อมกับบรรทุ กข้าวสารและปลาแห้ งไปฝากเสี่ยวของท่าน
ซึ่งอยู่ห่างออกไปเป็นระยะทางร่ วมๆ ๑๐๐ กิโลเมตร นั่นคือ
ความงดงามในบรรยากาศ ของความเป็นเสี่ยวเป็ นเกลอ
ในวิถีชีวิ ตของคนชนบทเมื่อครั้ งอดีต ถือเป็นภาพอันแสน
งดงามและน่าจดจำ�
ถึงตรงนี้ก็อาจกล่ าวได้ว่า วัฒนธรรมในด้านต่างๆ
ของคนรุ่นเก่าก่ อนนั้นล้วนแล้วแต่แฝงไปด้วยคุ ณค่าต่างๆ
มากมายหลายด้าน ทั้งในด้านสังคม เศรษฐกิจ การเมือง ฯลฯ
และการผูกเสี่ยวของผู้คนในอดีตก็ดูจะแฝงและอุดมไปด้วย
คุณค่าเหล่านี้เช่นเดียวกัน อีกทั้งยั งเป็นพื้นฐานของระบบ
อุปถัมภ์ที่ มีอยู่ในสังคมไทยมาช้านานเป็ นความสั มพันธ์
ระหว่าง “คน” กับ “คน” ที่ตั้ งอยู่บนพื้นฐานของความรัก
ความจริงใจ สัจจะ ความเข้ าใจ การเคารพซึ่งกันและกัน
นับตั้ งแต่ตัวของคู่เสี่ยว ครอบครัว และเครือญาติ ผู้ใกล้ชิด
ของทั้งสองฝ่ าย
มิติความสัมพันธ์ในลักษณะนี้ นอกเหนือไปจาก
เรื่องของการช่ วยเหลือกันและกันในเรื่ อง ต่างๆ แล้ว ในอีก
ด้านหนึ่งการ “ผูกเสี่ยว” ยังเป็นเครื่องส่องสะท้อนให้ เห็น
พื้นฐานทางจิ ตใจของผู้คนในยุคอดีตที่ พยายามร้อยรั ดผูก
สัมพันธ์กันด้วยความรัก ความเข้าใจ โอบอ้อมอารีต่อผู้คน
รอบข้างอันเป็นพื้ นฐานที่สำ�คัญของสั งคมแห่งความสงบ
สันติสุขที่ทุกคนต่างพากั นเพรียกหากันมาทุกยุคทุกสมัย