Page 10 - Culture3-2017
P. 10
จักเป็นเส้นแล้วสานเป็นงานศิลป์
งานจักสานเป็นหัตถกรรมพื้นบ้านที่อยู่ในวิถีชีวิตของชาวไทย
ในทั่วทุกภูมิภาค เพื่อเป็นเครื่องใช้ไม้สอย และเครื่องตกแต่งบ้านเรือน
โดยใช้วัสดุที่หาได้ง่ายในท้องถิ่น อาทิ ไม้ไผ่ หวาย ย่านลิเภา กก
กระจูด ใบตาล ใบลาน ใบมะพร้าว ก้านมะพร้าว และผักตบชวา แจกันย่านลิเภา
เป็นต้น มีรูปแบบและลวดลายเป็นเอกลักษณ์แตกต่างกันตามแต่วัสดุ ตกแต่งด้วยเงิน
และรสนิยมในความงามของผู้คนแต่ละท้องที่
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถทรงห่วงใยว่างาน
หัตถศิลป์อันเป็นภูมิปัญญาพื้นบ้านเหล่านี้จะเสื่อมสูญ จึงทรงมี
พระราชด�าริให้ส่งเสริมงานจักสาน รักษารูปแบบและลวดลายดั้งเดิม
อันเป็นเอกลักษณ์ของแต่ละท้องถิ่นไว้ ด้วยการจัดหาครูช่างฝีมือ
มาสอนและพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีรูปแบบและคุณภาพที่ดีขึ้น
โครงการจักสานป่านศรนารายณ์ ในปี พ.ศ. ๒๕๑๕ นับเป็น
ก้าวแรกของการส่งเสริมงานจักสานอย่างจริงจัง พระองค์ทรงมี
พระราชด�าริให้น�าป่านศรนารายณ์ซึ่งเป็นวัชพืชที่ไม่เกิดประโยชน์
ในท้องที่หุบกะพง จังหวัดเพชรบุรี มาประดิษฐ์เป็นสินค้าหัตถกรรม กระเป๋าไม้ไผ่สานลายขิด
ประดับด้วยทองค�า
ต่าง ๆ เช่น กระเป๋าถือ หมวก พัด รองเท้าแตะ และของใช้อื่น ๆ เพชรและพลอย
เพื่อให้กลุ่มแม่บ้านมีรายได้เพิ่มเติม
ย่านลิเภา กล่องย่านลิเภาของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรม-
ราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ซึ่งมีอายุกว่า ๑๐๐ ปีแล้ว แต่ยัง ประณีตของฝีมือช่าง จึงมีพระราชด�าริให้อนุรักษ์ฟื้นฟูงานจักสาน
มีสภาพสมบูรณ์ ท�าให้สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถทรง ย่านลิเภา อันเป็นงานหัตถศิลป์ของชาวนครศรีธรรมราชมาแต่อดีต
สนพระราชหฤทัยในความคงทนของย่านลิเภาและความละเอียด ที่ก�าลังจะสูญหายไปตามกาลเวลาให้กลับมามีชีวิตอีกครั้ง
เมื่อพระองค์โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล-
อดุลยเดช บรมนาถบพิตร เสด็จแปรพระราชฐานไปประทับ ณ
พระต�าหนักทักษิณราชนิเวศน์ จังหวัดนราธิวาส ในปี พ.ศ. ๒๕๑๗
ทอดพระเนตรเห็นต้นย่านลิเภาขึ้นอยู่ทั่วไปในป่าจังหวัดนราธิวาส
จึงมีพระราชด�าริให้ตั้งกลุ่มจักสานย่านลิเภาที่จังหวัดนี้เป็นแห่งแรก
และทรงมีพระราชเสาวนีย์ให้จัดหาครูจากนครศรีธรรมราชมาเป็น
ผู้สอน ทรงส่งเสริมและฟื้นฟูงานจักสานย่านลิเภาให้มีความประณีต
และพัฒนาให้มีรูปแบบที่งดงามยิ่งขึ้น และยังทรงส่งเสริมให้ราษฎร
ปลูกย่านลิเภาคืนให้แก่ธรรมชาติ เพื่อให้ท้องถิ่นมีทรัพยากรเป็น
วัตถุดิบไว้ใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน
จักสานเส้นไม้ไผ่ลายขิด ลวดลายซับซ้อนต่าง ๆ ของลายขิด
จักสานด้วยเส้นไม้ไผ่ที่เล็กละเอียด นับเป็นงานช่างฝีมือชั้นสูง
ซึ่งแสดงถึงภูมิปัญญาพื้นบ้านของท้องถิ่นภาคอีสานที่ใกล้จะสูญหายไป
เนื่องจากเหลือผู้ที่มีฝีมือในการจักสานเพียงครอบครัวเดียวที่อ�าเภอ
8
