Page 31 - CultureMag2015-3
P. 31
รปู ทรงต่างๆ ของผลิตภัณฑ์เครอื่ งทองเหลือง กรรมวธิ สี รา้ งสรรค์หตั ถกรรมทองเหลือง
เกิดจากการปน้ั หุ่นแล้วน�ำขี้ผ้งึ มากลงึ รอบห่นุ
ก่อนที่จะกลึงขผี้ งึ้ ให้สวยงามตามรปู ทรงทต่ี ้องการ เทคนคิ และวธิ กี ารหลอ่ โลหะทองเหลอื งของชาวบา้ นปะอาว เรยี กกนั วา่
“การหลอ่ แบบสญู ขผ้ี งึ้ ” หรอื “ขผี้ งึ้ หาย” (lost-wax casting process)
มีวัสดุและอปุ กรณต์ ่างๆ ดังน้ี
วัสด ุ
มักเป็นของหาง่ายในท้องถ่ิน ได้แก่ ดินโพน (ดินจอมปลวก)
ทว่ั ไป ดนิ โพนเหนยี ว มลู ววั แกลบ ขผี้ งึ้ ขสี้ ดู (ชนั โรง) ขซ้ี ี (ยางไมจ้ กิ
ไมร้ ัง)
อุปกรณ์
๑. มอนน้อย คืออุปกรณ์ท่ีใช้กลึงหุ่นหรือแม่แบบ ประกอบด้วย
ส่วนตา่ งๆ ดงั น้ี
๑.๑ โฮงเสี้ยน หรือโฮงกลึง เป็นไม้โค้งงอคล้ายล้อเกวียน
ทำ� เปน็ สองชนิ้ ซา้ ย-ขวา สำ� หรบั ยดึ ไมม้ อนกลงึ หนุ่ แตล่ ะขา้ ง
เจาะรูกลมๆ ส�ำหรบั เสยี บไมม้ อน
๑.๒ ไม้มอน คือไม้แกนกลางส�ำหรับขึ้นรูปหุ่นเพื่อช่วยใน
การกลงึ ทำ� จากไมเ้ นอื้ แขง็ เหลากลม ยาวพอดกี บั ความกวา้ ง
ของโฮงเสย้ี น หัวท้ายจะใสเ่ ขา้ ไปในรูเพอ่ื ใช้กลงึ หุ่น
๑.๓ ไม้เหยียบ มักท�ำจากไม้เน้ือแข็ง ใช้เหยียบกดยึด
โฮงเสี้ยนใหน้ ง่ิ ขณะกลงึ หนุ่
๑.๔ มีดกลึง หรือเหล็กเส้ียน มักจะท�ำจากเหล็กหรือไม้ ม ี
หน้าตัดคล้ายส่ิว เป็นอุปกรณ์ท่ีช่วยในการกลึงให้แบบ
เรยี บเสมอ
๒. แมพ่ มิ พล์ วดลาย มกั ทำ� จากเขาควาย เนอ่ื งจากมคี ณุ ลกั ษณะ
อ่อนนุม่ ยืดหยนุ่
๓. กระทะตม้ ขี้ผ้งึ
๔. เตาถา่ น สำ� หรบั ใหค้ วามรอ้ นในกระบวนการรีดขีผ้ ้ึงเป็นเส้น
๕. เตาเผาชิน้ งานและเหลก็ คีบ
๖. เตาหลอมทองเหลอื งและอปุ กรณต์ ักน�้ำทอง
๗. กระดง้
๘. ฟนื
ข้ันตอนการหล่อเครื่องทองเหลืองแบบขีผ้ ึ้งหาย
การทำ� เครอื่ งทองเหลอื งแบบขผ้ี งึ้ หาย แบง่ ได ้ ๑๓ ขน้ั ตอน ดงั น้ี
๑. การเตรยี มดนิ เพือ่ ทำ� หุ่น (แมแ่ บบ) แบง่ เป็นสองลักษณะ
๑.๑. หุ่นหรือแม่แบบ ใช้ดินโพนท่ัวไป ซ่ึงเหนียวเล็กน้อย
ผสมกบั มลู ววั ในอตั ราสว่ น ๒ : ๑ หนุ่ ทไ่ี ดจ้ ากสว่ นผสมของ
มูลวัวกับดินโพนจะเกาะตัวแน่น กลึงง่าย มีความโปร่ง
ไมท่ บึ มาก ยามทด่ี นิ ไดร้ บั ความรอ้ นสงู ในเตาอบจะขยายตวั
ได้ดี ไม่แตกร้าว (ไม่นิยมใช้มูลควาย เนื่องจากคุณสมบัติ
การยดึ เกาะไมด่ ีเทา่ อกี ท้ังมีกล่ินรุนแรงกวา่ )
๑.๒ ดินหุ้มแบบข้ีผึ้งภายนอกก่อนน�ำไปเผา ใช้ดินโพน
เนือ้ เหนยี วกว่าแบบแรก ผสมกับแกลบในอตั ราสว่ น ๓ : ๑
อปุ กรณท์ ตี่ อ้ งใชใ้ นขนั้ ตอนน ้ี คอื ครกมอง ใชต้ ำ� ดนิ และสว่ น
ผสมใหเ้ ขา้ กนั
☞ ตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๕๘ 29
