Page 32 - CultureMag2015-3
P. 32
☞
๒. การปั้นหุ่น (แม่แบบ) น�ำดินโพนท่ีผสมกับมูลวัวมาปั้นเป็น “มอนนอ้ ย” เปน็ อุปกรณก์ ารกลึงข้นึ รปู ห่นุ เคร่อื งทองเหลือง
รปู ทรงและขนาดตามตอ้ งการ โดยน�ำไมม้ อนมาประกอบเปน็ แกนกลาง ท่ชี าวบา้ นปะอาวผลติ ขนึ้ เอง
ของหนุ่ น�ำไปผง่ึ แดดให้แหง้ จากนัน้ กลงึ ใหไ้ ดส้ ดั ส่วน
๓. การเตรียมข้ีผ้ึง น�ำข้ีผ้ึง ขี้สูด และข้ีซี ต้มหลอมรวมกันใน
อัตราส่วน ๓ : ๑ : ๒_๕ (อัตราส่วนข้ีซีขึ้นอยู่กับสภาพอากาศร้อน
หรอื เย็น) จากนั้นน�ำไปเทใสถ่ าด ปล่อยให้เยน็ เป็นแผ่นข้ผี ง้ึ
อุปกรณท์ ี่ต้องใช้ในข้นั ตอนนี้ คอื กระทะและเตาไฟ
๔. การรดี เสน้ ขผ้ี งึ้ นำ� ขผี้ งึ้ ทเ่ี ตรยี มจากขอ้ ๓ มาลนไฟใหอ้ อ่ นตวั
แล้วใส่กระบอกของบั้งเดียก (อุปกรณ์ส�ำหรับรีดเส้น ท�ำจากไม้ไผ่
คล้ายกระบอกสูบ) เพ่ือรีดเป็นเส้น โดยก่อนใส่ข้ีผึ้งต้องอังบ้ังเดียกให้
แกนกระบอกซึ่งทำ� จากเหล็กอุ่น เพ่ือช่วยให้ขี้ผ้ึงไม่แข็งตัว จากนั้นดัน
ด้ามกระบอกของบั้งเดียกเพ่ือบีบอัดให้ข้ีผ้ึงออกมาเป็นเส้น ใส่ลงบน
กระด้ง วิธีการรีดให้ส่ายบง้ั เดยี กไปมาคล้ายการบบี เส้นขนมจีน
อปุ กรณท์ ตี่ อ้ งใชใ้ นขนั้ ตอนน ้ี ไดแ้ ก ่ บง้ั เดยี ก เตาถา่ น และกระดง้
๕. การพนั ขผ้ี งึ้ หรอื เคยี นขผ้ี ง้ึ นำ� เสน้ ขผี้ งึ้ ทไ่ี ดจ้ ากการรดี ในขอ้ ๔
มาพนั รอบหนุ่ ในขอ้ ๒ แลว้ นำ� ขผี้ ง้ึ ไปลนไฟใหน้ มุ่ บบี ขผ้ี ง้ึ ใหเ้ สมอกนั
กอ่ นนำ� ไปกลึงใหเ้ รียบเสมอื นชน้ิ งานทจี่ ะออกมาจริง
๖. การตกแต่งลวดลาย ตกแต่งลวดลายตามแบบชิ้นงานที่
ต้องการ ช่างทองเหลืองบ้านปะอาวมักใช้แม่พิมพ์เขาควายกดลงบน
ข้ผี ึ้ง แต่ก่อนกดตอ้ งน�ำแบบชุบนำ้� เสียกอ่ น ป้องกนั ขีผ้ ง้ึ ตดิ แบบ
๗. การโอบเพ็ดหรือการโอบดิน เก็บลวดลายบนแม่แบบขี้ผ้ึง
โดยน�ำเศษดินโพนผสมมูลวัวมาผสมน้�ำเล็กน้อยให้พอปั้นได้ แล้วน�ำ
มาโอบรอบหุ่นแบบที่เขียนลวดลาย ตกแต่งเป็นช้ินงานท่ีต้องการ
ขั้นตอนนี้ตอ้ งใสส่ ายชนวน (ติดแซง) ส�ำหรับเป็นช่องเททองเหลืองลง
ไปแทนขีผ้ ้ึงดว้ ย
๘. การโอบเบ้า น�ำดินโพนเหนียวผสมแกลบโอบรอบหุ่นและ
ป้ันให้มีฐานกว้างพอจะตง้ั ช้นิ งานบนดนิ ได ้ เป็นขนั้ ตอนโอบท้ายสุด
๙. การผ่ึงแดด น�ำไปผ่ึงแดดให้แห้ง ระยะเวลาขึ้นอยู่กับช้ินงาน
และแดด
๑๐. การสุมเบ้า น�ำชิ้นงานท่ีแห้งดีแล้วไปสุมเบ้าในเตาเผา
อณุ หภมู ิราว ๗๐๐ องศาเซลเซียส
๑๑. การคว่�ำเบ้า น�ำเบ้าออกมาตั้งโดยคว่�ำลง เพื่อให้ขี้ผ้ึงที่
ละลายไหลออกจากเบา้ ชอ่ งทางทไ่ี หลออกคอื ชอ่ งทตี่ ดิ ชนวนไว ้ กลาย
เป็นรเู พ่ือเททองเหลอื ง
๑๒. การเททองเหลือง ระหว่างสุมเบ้าจะละลายน�้ำทองเหลือง
ไว้ที่อุณหภูมิราว ๑,๐๐๐ องศาเซลเซียส เมื่อทองเหลืองละลายดีแล้ว
น�ำไปเทลงในหุ่นแม่แบบจนเต็ม ทิ้งไว้ราว ๒๐ นาที จึงกะเทาะแบบ
ออกมาเป็นชิ้นงาน
๑๓. การตกแตง่ นำ� ชนิ้ งานทไี่ ดม้ ากลงึ ตกแตง่ ใหส้ วยงาม กอ่ น
นำ� ไปใชง้ านหรือจำ� หน่าย
30 วัฒนธ รม
