Page 31 - E-Book Culture 02_20182
P. 31
เครื่องแต่งกายหุ่นหลวง ภาพ : ส�านักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ งานปักหักทองขวาง ภาพ : กรมศิลปากร
วิธีการผลิตงานช่างสนะโดยสังเขป
ช่างสนะมีทั้งฝ่ายสร้างและฝ่ายซ่อม เพราะสิ่งของ ๑. การตัดเย็บแบบ เข้ารูปทรงเป็นชุด น�าไปปักลวดลาย แล้วน�า
ต่างๆ อาจมีการปรับปรุงแก้ไขรูปแบบเมื่อเก่าลงก็มีการ มาประกอบเข้าเป็นชุดทหาร มหาดเล็ก หมวก ต่างๆ เป็นต้น
ซ่อมแซม ตัดแต่งชุด กระเป๋า รองเท้า ที่ท�างานเกี่ยวกับ ๒. กระบวนการสร้างลวดลายด้วยงาน ปักให้เกิดลวดลาย
เครื่องผ้า เครื่องหนัง และกระดาษ ผู้ท�างานต้อง ด้วยวัสดุประเภทต่างๆ เช่น แล่ง เลื่อม ไหม ดิ้นมัน ดิ้นโป่ง เป็นต้น
มีความเข้าใจถึงกระบวนการท�างาน รู้จักวัสดุที่ใช้ มีการปักหลายประเภท ดังเช่น
สร้างงาน สามารถเลือกวัสดุที่จะใช้ให้เหมาะสมกับการ การปัก คือ การน�าไหม ดิ้น ลูกปัด เลื่อมชนิดต่างๆ ปักลงบน
สร้างงานไม่ว่าจะเป็นสีของไหม รูปแบบของเลื่อม ผ้าให้เกิดลวดลาย
ลักษณะของดิ้นแบบต่างๆ ช่างต้องมีทักษะ เข้าใจ การปักทึบ คือการน�าวัสดุ เช่น ไหมปักลงบนผ้าให้เกิดลวดลาย
เทคนิค สามารถแก้ปัญหาในการปฏิบัติงาน ซึ่งวิธีการ ตามต้องการมักปักลวดลายที่ไม่กว้างมากนัก ถ้าต้องการให้ลายนูนสวย
ปักแต่ละแบบ ของวัสดุแต่ละชนิดมีวิธีการท�างาน ต้องปักหนุนก่อน
ที่แตกต่างกันในการท�าให้เกิดเป็นลวดลาย ในการ การปักซอย คือ การปักคล้ายกับการปักทึบ คือต้องปักให้แน่น
ปักดิ้นไหม เลื่อม แล่ง ต่างๆ น�ามาเข้ารูป เข้าทรง เต็มลาย แตกต่างกันตรงที่การปักซอยมักจะเป็นลายใหญ่ ถ้าใช้วิธีปัก
เป็นผ้าม่าน ผ้าหน้าโขนเรือพระราชพิธี เครื่องสูง ทึบจะดูไม่เรียบร้อย ก็จะใช้การปักซอยแทน
ตาลปัตร พัดรอง รวมถึงเครื่องแต่งกาย โขนละคร การปักเลื่อม คือ การน�าโลหะสีเงิน และสีทอง รูปทรงกลมมีรู
และหุ่นไทยที่มีความประณีตสวยงาม ตรงกลางใช้ปักบนผ้าให้เกิดเป็นลวดลาย
เนื่องจากผลงานชั่งสนะไม่มีแพร่หลายทั่วไป การปักดิ้นข้อ ดิ้นมัน และดิ้นด้าน มีลักษณะเป็นเส้นกลมๆ
อีกทั้งการสืบทอดฝีมือก็ท�าได้ยากเย็นอย่างยิ่ง จึงท�าให้ ข้างใน เป็นเส้นลวดเล็ก ความยืดหยุ่นมีทั้งสีทอง และสีเงิน น�ามา
ในวันนี้ช่างที่ปฏิบัติงานด้านช่างสนะเริ่มมีจ�านวนน้อย ปักเป็นลวดลาย เมื่อปักตัดเป็นท่อนๆ ให้ยาวพอเหมาะกับลาย
ลงและเลือนหายไป ท�าให้การสืบทอดวิชาช่างอันส�าคุญ ใช้เข็มร้อยด้ายเข้าในดิ้นข้อ ดิ้นมัน และดิ้นด้าน แล้วปักเข็ม
นี้อยู่ในภาวะที่น่าเป็นห่วงอย่างยิ่งแล้วในปัจจุบัน ลงในทิศตรงข้ามเป็นการยึดตรึงลาย ในส่วนที่ใช้ดิ้นข้อเป็นตัวก�าหนด
ลายให้ใช้ด้ายยึดตรึงดิ้นเป็นระยะตามแบบลวดลายให้ได้ระยะที่
เหมาะสม
เมษายน - มิถุนายน ๒๕๖๑ 29
