Page 11 - Culture4-2017 วารสารวัฒนธรรม ปีที่ ๕๖ ฉบับที่ ๔ ตุลาคม - ธันวาคม ๒๕๖๐
P. 11
ปัจจุบันหากให้ชุมชนนิยามตนเองว่าการด�าเนินการท่องเที่ยว
ที่ชาวบ้านจัดท�าขึ้นควรเรียกอย่างไร จะพบว่ามีชื่อเรียกถึง ๔ ชื่อ
ด้วยกันในกลุ่มชุมชนที่ท�าการท่องเที่ยวโดยชุมชน ได้แก่ การท่องเที่ยว
เชิงอนุรักษ์ การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ การท่องเที่ยวโดยชุมชน และการ
ท่องเที่ยวแบบโฮมสเตย์
แต่ไม่ว่าจะถูกเรียกชื่ออย่างไร เราอาจนิยามความหมายของ
“การท่องเที่ยวโดยชุมชน” ที่ใช้การท่องเที่ยวเป็นเครื่องมือในการ
พัฒนาชุมชนได้ดังนี้
เป็นการท่องเที่ยวที่ชุมชนเป็นเจ้าของ ชาวบ้านในชุมชน
มีส่วนร่วมในการก�าหนดทิศทางและตัดสินใจ
เป็นการท่องเที่ยวที่ช่วยด�ารงเอกลักษณ์และวัฒนธรรม
ของท้องถิ่น สร้างเสริมความภาคภูมิใจในวิถีวัฒนธรรมของตนเอง
เคารพในวัฒนธรรมที่แตกต่างและเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์
โดยเท่าเทียม
เป็นการท่องเที่ยวที่ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตของคนท้องถิ่น การท่องเที่ยวโดยชุมชนไม่ได้เกิดจากการตอบค�าถามว่า
ส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้และการแลกเปลี่ยนระหว่างคนต่างวัฒนธรรม “ชุมชนจะได้ประโยชน์อย่างไรจากการท่องเที่ยว” แต่เป็นการ
สามารถสร้างความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อมให้กับท้องถิ่น สร้างโจทย์ใหม่ว่า “การท่องเที่ยวจะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนา
เป็นการท่องเที่ยวที่เกิดผลตอบแทนที่เป็นธรรมแก่คนท้องถิ่น ชุมชนได้อย่างไร”
ความเป็นจริงอย่างหนึ่งคือ ชุมชนแต่ละแห่งมีศักยภาพ
ไม่เท่ากันและไม่เหมือนกันในการจะพัฒนาไปสู่ “ชุมชนท่องเที่ยว
เชิงวัฒนธรรม” ได้ ชุมชนที่มีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่
สืบทอดกันมา มีวิถีชีวิตแบบชุมชนท้องถิ่นที่แท้จริง มิใช่ปรุงแต่งมา
เพื่อการท่องเที่ยว และมีประเพณีท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง
สามคุณลักษณะส�าคัญนี้สามารถสะท้อนถึงศักยภาพของชุมชนนั้น ๆ
ในการพัฒนาไปสู่ “ชุมชนท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม” หากกล่าว
อย่างสรุปก็คือ ต้องเป็นชุมชนที่มีรากเหง้าและมีความเข้มแข็งนั่นเอง
นอกจากมีคุณลักษณะดังกล่าวแล้ว ชุมชนนั้นยังต้องมี
ประสบการณ์ มีรูปแบบและความพร้อมในการบริหารจัดการการ
ท่องเที่ยว การพัฒนาผลิตภัณฑ์และการบริการที่ดี เพื่อน�าไปสู่
รายได้ของชุมชน และมีการแบ่งปันผลประโยชน์ให้แก่ส่วนรวม
อย่างเป็นธรรม ซึ่งสิ่งเหล่านี้สามารถส่งเสริม ฝึกฝน และพัฒนา
ขึ้นได้ภายหลัง
ปัจจุบันการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนมิได้มีแต่กลุ่มชาวบ้าน
ในท้องถิ่นท�ากันโดยโดดเดี่ยวเท่านั้น ยังมีทั้งหน่วยงานภาครัฐและ
องค์กรพัฒนาภาคเอกชนเข้ามามีบทบาทสนับสนุนการในหลาย
รูปแบบ ทั้งด้านการฝึกฝนอบรมการจัดการด้านต่าง ๆ หรือการน�า
กลุ่มชาวบ้านออกไปดูงานตามพื้นที่ต่าง ๆ ทั่วประเทศ
ตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๖๐ 9
