Page 62 - วารสารวัฒนธรรม ปีที่ ๕๖ ฉบับที่ ๑ มกราคม - มีนาคม ๒๕๖๐
P. 62
พระราชพิธีพยุหยาตราสถลมารค
และชลมารค
ค?าว่า “กระบวนพยุหยาตรา” หมายถึง ริ้วกระบวน
เสด็จพระราชด?าเนินของพระมหากษัตริย์ที่แห่ตามโบราณ
ราชประเพณีทั้งเป็นการส่วนพระองค์และที่เป็นการ
พระราชพิธี อาทิ พระราชพิธีถวายผ้าพระกฐิน พระราชพิธี
บรมราชาภิเษก การเสด็จพระราชด?าเนินไปนมัสการ
รอยพระพุทธบาท การอัญเชิญพระพุทธรูปส?าคัญจาก
หัวเมืองเข้าประดิษฐานในเมืองหลวง รวมถึงการต้อนรับ ๑
ทูตานุทูต เป็นต้น ซึ่งกระบวนแห่เสด็จพระราชด?าเนิน
ดังกล่าวมีทั้งโดยทางบก เรียกว่า “กระบวนพยุหยาตรา
สถลมารค” และทางน?้า เรียกว่า “กระบวนพยุหยาตรา
ชลมารค”
กระบวนพยุหยาตราสถลมารค
กระบวนพยุหยาตราสถลมารค เป็นพระราชพิธีหนึ่ง
ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกที่ปฏิบัติกันสืบมาตั้งแต่สมัย
สุโขทัย กรุงศรีอยุธยา กรุงธนบุรี จนถึงปัจจุบัน แต่เดิม
กระบวนพยุหยาตราสถลมารคเป็นการเสด็จพระราชด?าเนิน
เพื่อประกอบการพระราชพิธีต่าง ๆ ที่ส?าคัญ เช่น ในสมัย
กรุงศรีอยุธยามีการจัดกระบวนดังกล่าวทุกปีในพระราชพิธี
สิบสองเดือน โดยพระมหากษัตริย์จะเสด็จสถลมารคเพื่อ ๒ ๔
ถวายผ้าพระกฐินแก่พระอารามหลวง ซึ่งกระบวนพยุหยาตรา
พระกฐินสถลมารคที่ยิ่งใหญ่มีขึ้นในสมัยสมเด็จพระนารายณ์
มหาราช นอกจากนี้ยังมีการจัดกระบวนพยุหยาตราทาง
สถลมารคที่ควรรู้จักคือ การเสด็จพระราชด?าเนินเลียบ
พระนครเนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
ตามหลักฐานแต่ครั้งโบราณ การจัดกระบวนแห่
เสด็จพระราชด?าเนินเลียบพระนครจัดเป็นกระบวน
พยุหยาตราอย่างมโหฬารเพียบพร้อมด้วยก?าลังทหาร
เหล่าต่าง ๆ แห่น?าและตามเสด็จองค์พระมหากษัตริย์
การจัดกระบวนพระบรมราชอิสริยยศ ประโคมกลองชนะ
แตร สังข์ และในกระบวนพยุหยาตราสถลมารคนี้
พระมหากษัตริย์ พระบรมวงศานุวงศ์ ข้าทูลละอองธุลี
พระบาท และเสนาบดีที่ตามเสด็จในกระบวน ล้วนทรง
ฉลองพระองค์และแต่งกายอย่างงดงาม พระมหากษัตริย์
ทรงเครื่องสนับเพลาเชิงงอน พระภูษาเขียนทองฉลอง ๓
60
