Page 39 - CultureMag2015-1
P. 39
สตั วต์ า่ งๆ ใหม้ าเปน็ พระโพธสิ ตั วท์ ่ลี งมาบา� เพญ็ บารม ี นอก ๔. ไวยากรณะ คือการอธิบายศัพทต์ า่ งๆ
จากนี้ก็ยังแทรกเรือ่ งการเวียนว่ายในสังสารวัฏ บุคคลส�าคัญ ๕. สโมธาน หรือประชุมชาดก เป็นการแสดงความ
ในเรือ่ งก็จะมาเกิดเป็นพระพุทธองค์ ส่วนบุคคลทเี่ ป็นฝ่าย สัมพันธ์ของบุคคลในอดีตเชื่อมโยงกับในสมัยพุทธกาล ฝ่าย
ตรงข้ามกับพระโพธสิ ัตว์ ก็จะมาเป็นพระเทวทตั หรือนาง ธรรมะกจ็ ะมาเปน็ พระพทุ ธเจา้ ในปจั จบุ นั และพระสาวกอ่นื ๆ
จิญจมานวิกา ผู้ขัดขวางหรือปองร้ายพระพุทธองค์ เป็นต้น ส่วนฝ่ายอธรรมะก็คือบุคคลทีม่ ุ่งร้ายต่อพระองค์ เป็นต้น
ดว้ ยลกั ษณะน้ ี เรอ่ื งในอดตี จงึ กลายมาเปน็ ชาดกโดยสมบรู ณแ์ บบ
กา� เนดิ ของปญั ญาสชาดก
สมัยทพี่ ระพุทธเจ้าทรงด�ารงพระชนม์อยู่ พระองค์
ทรงใช้ชาดกเป็นเครือ่ งมือสอนใจพุทธบริษัท และชาดกก็เป็น ชาดกในฐานะท่เี ปน็ สว่ นหน่งึ ของพระสตู รหรอื สตุ ตนั -
วธิ หี นง่ึ ในการสอนธรรมะของพระองค ์ นบั เปน็ กศุ โลบายท่ดี ยี ง่ิ ตปฎิ กไดแ้ พรห่ ลายในหลายประเทศท่ีรบั พระพทุ ธศาสนาเปน็
ศาสนาประจ�าชาติ และเป็นเครือ่ งมือในการสอนหรือขยาย
องค์ประกอบของชาดก ธรรมะให้แจ่มแจ้งขึ้น เพราะพุทธศาสนิกชนส่วนใหญ่ไม่
สามารถเข้าถึงธรรมะได ้ หากไม่มีการเปรยี บเทยี บให้เห็นได้
องค์ประกอบของชาดกมีดังน้ี
๑. ปัจจุบันวัตถุ คือเรือ่ งราวในปัจจุบัน (หมายถึง ประเทศไทยเป็นประเทศหนึ่งทนี่ ับถือพระพุทธ-
ในช่วงเวลาทพี่ ระองค์ทรงด�ารงพระชนม์อยู่) ทเี่ ป็นเหตุให้ ศาสนา ชาดกมีความส�าคัญและมีบทบาทในสังคมไทยตลอด
พระพทุ ธเจา้ ทรงยกชาดก (เร่อื งในอดตี ) มาแสดงแกพ่ ทุ ธบรษิ ทั มา ประมาณว่าในปีพุทธศักราช ๒๐๐๐ - ๒๒๐๐ ตามพระมติ
ตวั อย่างปัจจุบันวัตถุ ดังเช่น ในเวสสันดรชาดก คือ เรือ่ งฝน ของสมเด็จฯ กรมพระยาด�ารงราชานุภาพ ได้มีพระภิกษุชาว
โบกขรพรรษาทีต่ กมาในทีป่ ระชุมของพระญาติในสากยวงศ์ เชียงใหม่แต่งชาดกขึน้ ใหม่ เลียนแบบชาดกในพระไตรปิฎก
ภกิ ษทุ ้งั หลายจงึ สนทนากนั วา่ เปน็ เรอ่ื งมหศั จรรยท์ ่ีฝนน้ตี กลง โดยมีองค์ประกอบเช่นเดียวกับของเดิม (เว้นแต่ไม่มีไวยา-
มาไมเ่ คยมปี รากฏ พระพทุ ธเจา้ จงึ ทรงอธิบายวา่ ฝนน้มี ไิ ดม้ แี ต่ กรณะ) มีจ�านวนทัง้ สิ้น ๖๑ เรื่อง ซึง่ ไม่ตรงกับชือ่ ของชาดกที่
เฉพาะปัจจุบันกาลเท่านัน้ แม้ในอดีตก็มีเช่นกัน จากนัน้ ทรง วา่ “ปญั ญาสชาดก” หมายถงึ ชาดก ๕๐ เรอ่ื ง การท่ีเปน็ เชน่ น้ ี
ยกเรอ่ื งเวสสันดรชาดกมาเทศนา แสดงว่ามีการแต่งเติมขึ้นในสมัยหลัง พระมติของสมเด็จฯ
๒. อดีตวัตถุ คือเรือ่ งในอดีตของพระพุทธเจ้าทีท่ รง กรมพระยาด�ารงราชานภุ าพน้ี มนี กั วชิ าการบางคนโตแ้ ยง้ โดย
บ�าเพ็ญบารม ี หรือเรยี กสัน้ ๆ ว่าชาดก ซงึ่ แปลวา่ เร่อื งในอดตี แสดงหลักฐานว่า ปัญญาสชาดกน่าจะมีอายุเก่าแก่กว่านั้น
๓. คาถา เป็นร้อยกรอง กล่าวแสดงสุภาษิตหรือ เพราะในสมัยสุโขทยั ปัญญาสชาดกก็เป็นทีร่ ู้จักเผยแพร่แล้ว
ธรรมะ คาถาเป็นองค์ประกอบของชาดกทมี่ ีอายุเก่าทสี่ ุด และผู้แต่งปัญญาสชาดกไม่น่าจะเป็นชาวเชียงใหม่ เพราะ
และมีความไพเราะ อาณาจกั รเชยี งใหม่ยังไม่มีการสถาปนา
ภาพจิตรกรรมฝาผนงั
เรือ่ งสุวรรณสังขชาดก
พระอุโบสถวดั สทุ ศั นเทพวราราม
กรงุ เทพฯ
มกราคม-มีนาคม ๒๕๕๘ 37
