Page 43 - Culture1-2018
P. 43
กล่าวโดยสรุปว่า การใช้หุ่นรูปสัตว์ประหลาดที่สมมุติว่าเป็นสัตว์อยู่ในป่า
หิมพานต์ มาใช้ในงานพระเมรุ ได้มีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาแล้ว และได้เปลี่ยนแปลง
มาตามความเหมาะสม ดังกล่าวข้างต้น
เรื่องที่เขียนมาทั้งหมดนี้ เพื่อตอบสนองปัญหาที่มีผู้ต้องการทราบว่า สัตว์
หิมพานต์มีที่มาอย่างไร และเริ่มเกี่ยวกับงานพระเมรุมาแต่สมัยใด หวังว่าพอจะ
เป็นประโยชน์ เป็นความรู้แก่ผู้ต้องการทราบได้บ้าง ส่วนรูปสัตว์หิมพานต์มีเรื่องมาก
จะกล่าวทั้งหมดก็จะยาวความมากไป จึงขอยุติไว้แต่เพียงเท่านี้ก่อน
ประติมากรรมสัตว์หิมพานต์ ๓
ณ พระเมรุมาศ ในพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙
รูปประติมากรรมสัตว์หิมพานต์ รายรอบองค์พระเมรุมาศ ใน มากกว่าปลา และสิงหกุญชร ช้างผสมสิงห์ โดยศิลปะการจัด
พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ คราวที่เพิ่งผ่านพ้นไปนั้น ยึดคติการจัดสร้าง สร้างสัตว์หิมพานต์เหล่านี้จัดเป็นสกุลศิลปะร่วมสมัย รัชกาลที่ ๙
ตามคติไตรภูมิ โดยมีองค์พระเมรุมาศ เปรียบประดุจเขาพระสุเมรุ เป็น สระอโนดาตด้านทิศตะวันออก ประกอบไว้ด้วยสิงห์ ๔ ตระกูล
ศูนย์กลาง ล้อมรอบด้วยเขาสัตตบริภัณฑ์ สระอโนดาต และป่า ได้แก่ ไกรสรราชสีห์ บัณฑุราชสีห์ ติณสีหะและกาฬสีหะ
หิมพานต์ ล้อมรอบ สัตว์หิมพานต์ ที่จัดสร้างขึ้นในคราวนี้นั้น มีจ�านวน สระอโนดาตด้านทิศใต้ ตกแต่งด้วยโค ๘ ตระกูล ได้แก่ โคอสุภ
๑๒๐ ชิ้น มีจ�านวนมากกว่า พระเมรุมาศ ในพระเจ้าอยู่หัวและพระเมรุ ราช โคกระบิล โคหา โคหงส์ โคสีเมฆ โคสีทองแดง โคมีลาย
ในพระบรมวงศานุวงศ์ทุกคราวที่ผ่านๆ มา อันประกอบด้วย ช้าง ดุจเกล็ดปลา และโคสีดังเสี้ยนโตนด สระอโนดาตด้านทิศ
๑๐ หมู่ สิงห์ ๔ ตระกูล ม้า ๔ ตระกูล และโค ๘ ตระกูล อีกทั้งยัง ตะวันตก ตกแต่งด้วยม้า ๔ ตระกูล ประกอบด้วย วลาหก
มีสัตว์ผสมอีกหลากหลายชนิด โดยจัดแบ่งการวางประดับออกเป็น อัสสาอาชาไนย สินธพ และอัศดร
ส่วนต่างๆ คือ สระอโนดาตด้านทิศเหนือ สัตว์หิมพานต์ ประกอบ นอกจากนี้ ยังมีสัตว์หิมพานต์ ที่เป็นสัตว์ประสม ร่วม
ด้วยช้างตระกูลพรหมพงศ์ อันเป็นช้างที่มีก�าเนิดจากเทวฤทธิ์ของ ประดับสระอโนดาต ด้านต่างๆ อีก ได้แก่ กินรี กินนร เทพ
พระพรหม จ�านวน ๑๐ หมู่ ๓๐ เชือก ได้แก่ ฉัททันต์หัตถี อุโบสถ นรสิงห์ เทพนาคี หงส์ นกฑัณฑิมา นกหัสดีลิงค์ นกอรหันต์
หัตถี เหมหัตถี มงคลหัตถี คันธหัตถี ปิงคลหัตถี ตามพหัตถี บัณฑร นกวายุภักดิ์ นกการวิก พญานาค นาคปักษิณ เหราพต พานร
หัตถี คังไคยหัตถี กาลวกหัตถี และยังมีสัตว์ผสมอีก ๔ กลุ่ม มฤค มัจฉานุ ปลานิล อัศดรเหรา เหมราช ทักทอ คชสีห์
ประกอบด้วย กรินทรปักษา หรือช้างผสมนก วารีกุญชร หรือช้าง เทพนาคา หรือนาคแปลง ปักษาคาวี ปลากราย ปลาตะเพียน
ผสมปลา มีส่วนของปลามากกว่าช้างกุญชรวารี ช้างผสม กิเลน สินธพนที ไกรสรคาวี สางแปลง กบิลปักษา
ปลา แต่มีส่วนที่เป็นช้าง สุบรรณเหราสิงหสุบรรณ และอัศดรวิหค
ประติมากรรม สัตว์หิมพานต์ ประดับสระ
อโนดาตเหล่านี้ ประติมากรได้รังสรรค์ขึ้น
อย่างวิจิตรบรรจง เพื่อให้พระเมรุมาศ ใน
รัชกาลที่ ๙ สวยงาม และสมพระเกียรติ
อย่างที่สุด
มกราคม - มีนาคม ๒๕๖๑ 41
