Page 64 - CultureMag2015-2
P. 64
เมือ่ สอดรับกับการแพร่หลายเข้ามาของมะละกอ พืช ของความเปน็ ไทย” ไดช้ นิดเต็มปากเตม็ ค�า
ท่ีขึ้นง่าย ให้ผลดกในทกุ สภาพอากาศ ก็ท�าให้เกิด “ส้มต�า” ในการแขง่ ขนั ชงิ รางวลั ปรงุ อาหารนานาชาตเิ ม่อื ปลาย
อยา่ งท่ีเรารจู้ กั กนั ทกุ วนั น้ี ในชว่ งไมเ่ กนิ กวา่ ศตวรรษท่ผี า่ นมา
ปี ๒๕๕๕ เชฟไทยกลุ่มหนึง่ เลือก “ส้มต�ากุ้งย่าง” เป็นเมนู
และดว้ ยความหลากหลายของรสนยิ มการกิน คนไทย ส่งประกวด จนคว้ารางวัลที่ ๒ จากนครเซีย่ งไฮ้ สาธารณรัฐ
ท่ผี า่ นชว่ งชวี ติ มาอยา่ งนอ้ ยคร่งึ ศตวรรษยอ่ มจะมสี ม้ ตา� - ตา� สม้ ประชาชนจีน ส่วนในเมืองไทย เราจะเห็นว่าตามผนังร้าน
แบบทีต่ วั เองคุ้นชิน เช่นคนแถบบ้านสวนอัมพวา สมุทร- ส้มต�าหลายร้านปรากฏแผ่นป้ายเกียรติบัตรรางวัลรับรอง
สงคราม มสี ง่ิ ทเ่ี รยี กวา่ สม้ ตา� ไทยอกี แบบหนง่ึ โดยตา� มะละกอ รสมือติดตัง้ เด่นชัด แสดงถึงการจัดประกวดซึ่งมีมากครั้ง
สับเป็นเส้นๆ กับลูกยอดิบ กล้วยดิบหั่นเป็นชิ้น ปลาทูนึง่ ใส่ มากแหง่ แทบนับไม่ถ้วนไดเ้ ป็นอย่างดี
พรกิ ขห้ี นู หอมแดง นา�้ มะนาว นา�้ ปลา นา�้ ตาลปบ๊ี เม่อื ตา� เขา้
กันดีแล้วจึงหัน่ มะนาวทงั้ ผิวใส่เป็นชิน้ ๆ ไปด้วย กินกับใบ และเช่นเดียวกับวัฒนธรรมอาหารกึ่งส�าเร็จรูปอื่นๆ
มะยมออ่ น ใบขนุน หรือใบทองหลาง การเกิดขึ้นของ “น�้าปรุงส้มต�าส�าเร็จรูป” เพื่อสนองความ
ต้องการของคอส้มต�ารุ่นใหม่ทีป่ รารถนาจะลองต�ากินเองที่
“ไปซอื้ มะละกอ ขนำดพอเหมำะๆ สับสับเฉำะเฉำะ ไม่ บา้ น กท็ า� ใหค้ วามแพรห่ ลายของสม้ ตา� ขยบั เขา้ ไปในพน้ื ท่คี รวั
ตอ้ งมำกมำย ตำ� พรกิ กบั กระเทยี ม ใหย้ อดเยย่ี มกลน่ิ อำย เลก็ ๆ ของใครต่อใครไดไ้ ม่ยากเย็นนัก
มะนำวนำ�้ ปลำน้ำ� ตำลทรำย นำ้� ตำลปบี๊ ถ้ำม.ี ..”
ความหลากหลายของส้มต�าทุกวันนี้ยิง่ น่าตื่นตาตืน่ ใจ
(เพลง ส้มต�า พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ และคงยากทคี่ นสมัยก่อนจะจินตนาการไปถึงร้านส้มต�า
สยามบรมราชกุมาร)ี รถเขน็ ขนาดเลก็ ท่ีขายตง้ั แตต่ า� มวั่ ตา� ซวั่ ตา� ปา่ ตา� หมากหอย
ต�าคอหมูย่าง ต�ามาม่า ต�าด้องแด้ง ต�าหมากสาลี (ข้าวโพด)
เพลง ส้มตา� ประกอบภาพยนตร์ชื่อเดียวกันในปี นอกไปจากต�าไทยตา� ลาวพืน้ ๆ
๒๕๑๖ พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ อาจ
เปน็ ตัวบทท่ีชว่ ยย้�านยิ ามหนา้ ตา รสชาติ และความหมายของ ดังน้ัน หากมองอีกมุมหนึง่ ไม่ว่าส้มต�าจะมีก�าเนิด
ส้มตา� ว่าคืออะไรได้ดีเสียยิ่งกว่าพจนานุกรมหรือวิกิพีเดีย ท่ไี หน อยา่ งไร โดยใคร รา้ นสม้ ตา� กไ็ ดท้ �าหนา้ ท่ีนา� เสนอความ
เพราะมนั เปน็ เพลงเดยี วท่ีสาธยายวตั ถดุ บิ วธิ ที า� และวธิ กี นิ ไว้ หลากหลายของพื้นที่ วัตถุดิบ รสมือ และกลุ่มชาติพันธุ์จาก
อย่างละเอยี ดลออ ทกุ ท้องถิ่นเมืองไทยให้คนกินได้มีโอกาสลองลิม้ และท�าความ
รจู้ กั “ความเป็นอืน่ ” นัน้ โดยเสมอหนา้ กนั
แน่นอนว่า ส้มตา� ในเพลงพระราชนิพนธ์นี้ ย่อมคือ
สม้ ตา� “ไทย” อย่างไรก็ดี ปัญหาพืชตัดต่อพันธุกรรม หรือ GMOs
ทท่ี วคี วามรนุ แรงขึ้นมากก็สง่ ผลมาถงึ ส้มต�าเชน่ กนั เมอื่ มีข่าว
นอกจากนย้ี งั มเี พลงคู่ หนมุ่ ตา� ลาวสาวตา� ไทย รอ้ งโดย ว่ารัฐบาลญีป่ ุ่นและประเทศในสหภาพยุโรปหลายแห่งมีคา� สั่ง
โจนสั - ครสิ ต้ี ทท่ี า� ใหส้ ม้ ต�าถกู แยกประเภทตามความเขา้ ใจเชงิ ให้ตรวจเข้มมะละกอทสี่ ่งไปจากประเทศไทย เพราะพบการ
ชาติพันธุ์มากขึน้ เพราะท่อนหนึ่งโจนัสร้องว่า “ต�าลาวอร่อย ปนเปื้อนสูงเกินอัตราทีก่ �าหนด สอดคล้องกับการตรวจสอบ
รสไมก่ รอ่ ยเหมอื นตา� ไทย” เชน่ เดยี วกบั สรุ ชยั จนั ทมิ าธร -วสิ า ภายในประเทศโดยองคก์ รพฒั นาเอกชนหลายแหง่ ในปี ๒๕๕๖
คัญทัพ ทรี่ ้องว่า “เชิญแซ่บอสี าน อาหารบ้านเฮา” ในท่อน ซึง่ พบมะละกอ GMOs ในจ�านวนมากขึ้น นับตัง้ แต่ตรวจพบ
สรอ้ ยเพลง สม้ ต�าบัณฑิต ของพวกเขา คร้งั แรกเมอ่ื ๑๐ ปกี อ่ น
ปจั จบุ นั สม้ ตา� กลายมาเปน็ อาหารท่นี ยิ มมากตดิ อนั ดบั เรียกว่ามีความสุ่มเสี่ยงซุกซ่อนอยู่ในมะละกอและ
ต้นๆ ของผู้บริโภคทุกระดับ และอาจนับเป็นอีก “หนึ่งนิยาม มะเขือเทศทุกลูก พริกทกุ เม็ด ถัว่ ฝักยาวทุกฝัก ในส้มต�าทุก
ครก โดยเสมอหนา้ เชน่ กนั
62 วฒั นธ รม
