Page 23 - CultureMag2015-2
P. 23
ทแรกา่เจบา้วข่าอสงวสนวมนะนพน้ั รา้ วของผูใ้ ดมตี ้นที่ วัสดุทงั้ ปวงล้วนเป็นของต้องห้ามชัดเจน ดังปรากฏเรือ่ งเล่า
ว่าเมือ่ ครัง้ แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาล
ท่ ี ๒ หากทรงทราบวา่ สวนมะพรา้ วของผใู้ ดมตี น้ ท่ีกะลาใชท้ �ากะโหลก
ซอสามสายได้ จะทรงพระกรุณาฯ พระราชทาน “ตราภูมิคุ้มห้าม”
แก่เจ้าของสวนนั้น มิให้ต้องเสียอากรสวน ด้วยเหตุทที่ รงเป็นเอก
อัครมหาศิลปิน ช�านิช�านาญในการทรงซอสามสายเป็นอย่างยิง่ จน
เลอ่ื งลอื เลา่ ขานเปน็ ต�านานมาจนทุกวนั น้ ี เชน่ วา่ คนื หนง่ึ ทรงพระสบุ นิ
ไปว่าได้ทรงฟังเพลงสวรรค์เพราะพริ้งจับพระราชหฤทยั พลันตืน่
บรรทม ทรงจ�าได้ก็เรียกซอสามสายมาทรงทบทวนได้ตลอดเพลง
ให้ชื่อว่า เพลง บุหลันลอยเลือ่ น หรือเพลง ทรงพระสุบิน เพลงนีจ้ ึง
เปน็ เพลงหนง่ึ ประจ�าสา� หรบั ซอสามสาย และวา่ ซอคนั ทรงคพู่ ระหตั ถ ์
พระราชทานนามว่า “สายฟา้ ฟาด”
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาล
ที่ ๕ เม่ือมีด�าริจะต้องหาเพลงสรรเสริญพระบารมีขึน้ ตามแบบนิยม
ของประเทศทางยุโรป เพลงนี้ก็ได้รับการคัดเลือกพิจารณาอยู่เพลง
หนง่ึ ใชบ้ รรเลงเปน็ เพลงคา� นบั เรยี กกนั วา่ “เพลงสรรเสรญิ พระบารมี
ไทย”
ครนั้ จะวา่ ดว้ ยความเป็นมาของซอสามสายอนั ยืนยนั ไดแ้ นช่ ดั
ในทางประวัติศาสตร์ก็สุดปัญญา แต่ก็มีท่านแต่ก่อนเช่น อาจารย์
มนตรี ตราโมท ครูใหญ่ทางคีตศิลป์ไทย เสนอขึน้ ว่ามีข้อความใน
ไตรภมู พิ ระรว่ ง กลา่ วชน่ื ชมบารมขี องสมเดจ็ พระมหาจกั รพตั ราธริ าช
ว่า “ลางจ�าพวกดีดพิณและสีซอพุงตอแลกันฉิ่งริงร�า” ท่านสงสัย
ว่า “ซอพุงตอ” นี้อาจเป็นชื่อซอสมัยสุโขทยั ทว่าบางท่าน เช่น
มหาแสง มนวทิ รู แยง้ วา่ “พงุ ตอ” น้นั หมายถงึ กลองยาว แมก้ ระนน้ั
ค�าว่า “ซอ” ทีเ่ หลืออยู่ ท่านอาจารย์มนตรีก็สันนิษฐานว่าน่าจะ
หมายถึงซอสามสาย ซึง่ โบราณคงเรียกว่า “ซอ” เฉยๆ กระทงั่ เมือ่ มี
ซออู้ซอด้วงของจีนทีม่ ีสองสายเข้ามาภายหลัง จึงต้องมีค�าก�ากับ
เรียกว่า “ซอสามสาย” ตามลักษณะทมี่ ีสามสาย ท่านผู้อืน่ ต่อๆ มา
เช่น ดร. อทุ ศิ นาคสวสั ด ิ์ กว็ า่ สอดคลอ้ งกันตามมา
คร้ันต่อมาไดเ้ หน็ รปู ซอรอื บบั (rebab) ของฝ่ายมุสลิม ทงั้ ใน
ภาคใต้ของไทย มลายู และอินโดนีเซีย มีลักษณะคล้ายกันหรือ
ประเภทเดียวกันกับซอสามสาย เช่น รือบับทีใ่ ช้บรรเลงในการแสดง
มะโยง่ ทางปัตตานี เพอื่ บ�าบดั ผมู้ อี าการเจบ็ ไขไ้ ดป้ ่วยโดยไมร่ ตู้ น้ สาย
ปลายเหตุ จึงเห็นควรว่าน่าจะมีการศึกษาค้นคว้าให้ลึกซึ้งและ
เที่ยงธรรมเกี่ยวแก่ซอน ้ี
เมษายน-มถิ ุนายน ๒๕๕๘ 21