Page 80 - Culture3-2017
P. 80
นอกจำกนั้นครูค�าสอนยังเป็นคนคิดริเริ่มวิธีกำรท�ำแม่แบบ
ลำยผ้ำ หรือกำรเก็บลำยผ้ำลงในสมุดกรำฟ โดยใช้ปำกกำสีเมจิก
จุดลวดลำยลงบนกระดำษกรำฟ ส�ำหรับเป็นแบบในกำรทอผ้ำ
ช่วยให้กำรเก็บขิดลำยท�ำได้ง่ำยและชัดเจน
“เราเริ่มเก็บลายใส่สมุดกราฟตั้งแต่ปี ๔๒ คนทอผ้าคนอื่น
มาเห็น ก็ยืมสมุดเราไปเป็นแบบ เอาไปท�าบ้าง แล้วตอนนี้ครู
ในโรงเรียนเอาไปสอนให้นักเรียนที่เรียนทอผ้าท�าด้วย”
นอกจำกวิธีเก็บลำยผ้ำใส่สมุดกรำฟแล้ว ลวดลำยแพรวำ
ที่ท่ำนออกแบบไว้นับสิบลำย ครูค�าสอนก็ยินดีให้ลูก ๆ หลำน ๆ หรือ
คนทอผ้ำอื่น ๆ น�ำไปใช้ได้โดยไม่หวงแหน
กล่ำวได้ว่ำครูค�าสอนไม่เพียงมีฝีมือชั้นเลิศด้ำนกำรทอผ้ำ
ท่ำนยังมีจิตวิญญำณควำมเป็นครู ด้วยบทบำทกำรถ่ำยทอดควำมรู้
๑ ให้แก่นักเรียน นักศึกษำ และผู้สนใจทั่วไป ช่วงเวลำที่ผ่ำนมำครูค�าสอน
ได้รับเชิญไปสอนกำรทอผ้ำให้เด็กในโรงเรียนท้องถิ่น อีกทั้งเดินทำง
ไปเป็นวิทยำกรให้กับกลุ่มทอผ้ำตำมจังหวัดต่ำง ๆ และศูนย์ศิลปำชีพ
แต่ทรงคุณค่าในรูปแบบประเพณีที่ดีของโบราณเท่านั้น แต่ยังมีความ หลำยแห่ง
แปลกใหม่อย่างวิจิตรพิสดาร สืบทอดเป็นมรดกอันทรงคุณค่า...” หำกไม่มีกิจธุระต้องออกไปเป็นวิทยำกรนอกสถำนที่ ทุกวันนี้
โดยทั่วไปชำวผู้ไทแต่ละครอบครัวจะได้รับ “ผ้าแซ่ว” เป็น ครูค�าสอนยังทอผ้ำอยู่สม�่ำเสมอ ยำมกลำงวันมักทอผ้ำไหมมัดหมี่
มรดกสืบทอดจำกพ่อแม่หรือคนรุ่นก่อน ผ้ำแซ่วก็คือผืนผ้ำไหม ด้วยกี่โลหะที่ตั้งอยู่หน้ำบ้ำน ส่วนยำมกลำงคืนที่เงียบสงบก็นั่งทอ
ทอลวดลำยดั้งเดิม ผืนหนึ่งอำจมีลวดลำยมำกกว่ำร้อยลำย ใช้ส�ำหรับ แพรวำในบ้ำนด้วยกี่ไม้คู่ชีพที่ใช้งำนกันมำหลำยสิบปี
เป็นต้นแบบในกำรทอแพรวำ ผู้ทอจะดูตัวอย่ำงลวดลำยจำกผ้ำแซ่ว ผ้ำทอจำกฝีมือครูค�าสอนมักมีพ่อค้ำผ้ำเจ้ำประจ�ำและ
เพื่อเลือกสรรไปใช้ ส่วนกำรจัดวำงลำยใดตรงส่วนไหนหรือให้สีสัน คนทั่วไปมำสั่งซื้อสั่งจองกันตั้งแต่ยังทอไม่เสร็จ ยิ่งแพรวำที่มีลำยหลัก
อย่ำงไรขึ้นอยู่กับควำมคิดของผู้ทอ หลำยลำยในผืนเดียวกันรำคำยิ่งสูงขึ้น ทว่ำรำยได้ไม่ส�ำคัญเท่ำกับ
สิ่งที่ท�ำให้ครูค�าสอนพิเศษแตกต่ำงจำกผู้ทอแพรวำรำยอื่น ได้ท�ำงำนที่ตนเองรัก ดังที่ครูค�าสอนพูดให้ฟังว่ำ
คือ นอกจำกทอผ้ำด้วยลวดลำยดั้งเดิมของบรรพบุรุษแล้ว ท่ำนยังคิด “แม่ไม่เคยคิดเลิกทอผ้าเลย เพราะเป็นงานที่ชอบมาก
สร้ำงสรรค์ลวดลำยแพรวำใหม่ ๆ ด้วยตัวเองอีกด้วย เราท�าได้เรื่อย ๆ ทั้งกลางวันและกลางคืน ไม่เคยเบื่อ ไม่เคยขี้เกียจ
ตัวอย่ำงเช่นลำยรูปช้ำง ซึ่งผ้ำทอแพรวำของผู้ไทไม่เคย ยามตื่นก็นึกถึง อยากออกแบบลวดลายใหม่ ๆ ตอนหลับบางที
ปรำกฏลวดลำยนี้มำก่อน ครูค�าสอนเผยที่มำว่ำเมื่อประมำณปี ก็ฝันถึงการทอผ้า หรือคืนไหนที่นอนไม่หลับ ตีหนึ่งตีสองเราก็
พ.ศ. ๒๕๔๑ ท่ำนได้เห็นคนสุรินทร์พำช้ำงเข้ำมำเดินรับบริจำค ลุกมานั่งทอผ้า”
ในหมู่บ้ำน เห็นว่ำช้ำงเป็นสัตว์ที่รูปร่ำงสวย จึงน�ำควำมประทับใจ
มำออกแบบเป็นลำยผ้ำ หรือลวดลำยนกยูงร�ำแพนที่ครูค�าสอน ด้วยเหตุนี้ชีวิตและงานของครูค�าสอนจึงกลมกลืนเป็น
ออกแบบในช่วงปีเดียวกัน ก็เกิดจำกท่ำนได้ไปเห็นนกยูงร�ำแพนอย่ำง หนึ่งเดียวกัน ตลอดเวลาที่ผ่านมาท่านไม่เพียงสร้างผลงานผ้าทอ
สวยงำมที่วัดภูค่ำว อ�ำเภอสหัสขันธ์ ทรงคุณค่า ที่ส�าคัญยังถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์สู่ลูกหลาน
รวมทั้งลำยดอกหงอนเงือก (เงือกหมำยถึงนำค) ครูค�าสอน รุ่นหลัง ซึ่งมีส่วนอย่างยิ่งที่จะช่วยรักษามรดกภูมิปัญญาการทอผ้า
ก็ออกแบบจำกควำมทรงจ�ำที่เคยเห็นบันไดนำคตำมวัดต่ำง ๆ แพรวาของชาวผู้ไทให้สืบทอดไปสู่อนาคต
ภาพ ๑ ครูค�ำสอนเป็นผู้คิดริเริ่มเขียนลำยผ้ำโดยใช้ปำกกำจุดเขียนลำยใส่สมุดกรำฟ
ภาพ ๒ ลักษณะของผ้ำแพรวำเป็นผ้ำหน้ำแคบ ผืนยำว และมีลวดลำยงำมวิจิตร
78
