Page 76 - Culture3-2017
P. 76
๑ ๒
ครูค�าสอนปัจจุบันอำยุ ๗๘ ปี เกิดเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๘๒ ที่ เพื่อให้เกิดลวดลำยนั้น กำรทอแพรวำแบบผู้ไทจะไม่ใช้อุปกรณ์อื่นช่วย
บ้ำนโพน ชุมชนชำวผู้ไทในอ�ำเภอค�ำม่วง จังหวัดกำฬสินธุ์ ท่ำน ไม่ว่ำเข็ม ไม้ หรือขนเม่น แต่จะใช้นิ้วก้อยจกเกำะเกี่ยว และสอดเส้น
จึงเป็นเช่นเดียวกับหญิงผู้ไทคนอื่น ๆ นั่นคือมีโอกำสได้เห็นผู้หญิง ไหมสีแล้วผูกปมเส้นด้ำยด้ำนบน โดยลวดลำยแพรวำจะอยู่ด้ำนล่ำง
รุ่นแม่และย่ำยำยในหมู่บ้ำนทอผ้ำมำตั้งแต่จ�ำควำมได้ ของผืนผ้ำในขณะทอ
“คนเฒ่าคนแก่ชาวผู้ไทบ้านโพนมีค�าสอนลูกหลานผู้หญิงว่า ลวดลำยที่ปรำกฏบนแพรวำนั้นประกอบด้วยลำย ๓ ส่วน
‘ถ้าต�่าผ้ามิเป็นแจ ต�่าแพรมิเป็นฝากระตาดต้อน เล้งม้อนมิฮู้จักโต คือ ลำยหลัก ลำยคั่น และลำยช่อปลำยเชิง
ลุกโตนอน พ่อแม่มิให้เอาโผ’ หมายความว่า ผู้สาวในหมู่บ้านโพน ลำยหลัก คือ ลำยขนำดใหญ่ที่ปรำกฏบนพื้นที่ส่วนใหญ่ของ
ถ้าใครทอผ้าไม่เป็น เลี้ยงไหมไม่เป็น เขาไม่ให้แต่งงาน คือพ่อแม่ ผืนผ้ำ แพรวำผืนหนึ่งมีลำยหลักประมำณ ๑๓ ช่อง แต่ละช่องมี
ฝั่งผู้ชายเขาก็ไม่ชอบ เพราะเห็นว่าเราท�างานไม่เป็น” ควำมกว้ำงสม�่ำเสมอกัน
ครูค�าสอนอธิบำยพร้อมเล่ำให้ฟังว่ำ ตัวท่ำนหัดทอผ้ำตั้งแต่ ลำยคั่น หรือ ลำยแถบ เป็นลำยขนำดเล็ก กว้ำงประมำณ
อำยุ ๑๓ ปี หลังจำกเรียนจบชั้น ป.๔ เริ่มจำกกำรทอผ้ำฝ้ำยที่เป็น ๔-๖ เซนติเมตร ท�ำหน้ำที่คั่นหรือแบ่งลำยหลักแต่ละช่อง
ผ้ำพื้นส�ำหรับตัดชุด กระทั่งเก่งขึ้นค่อยขยับมำทอลำยผ้ำซิ่นและ ลำยช่อปลำยเชิง คือ ลำยตรงส่วนปลำยผ้ำทั้งสองด้ำน
ผ้ำแพรวำที่ทอยำกขึ้นตำมล�ำดับ ทอติดกับลำยคั่น ท�ำหน้ำที่เป็นตัวเริ่มและตัวจบของลำยผ้ำ
แพรวำหมำยถึงผ้ำทอที่ยำว ๑ วำ หรือ ๑ ช่วงแขน ดั้งเดิม ครูค�าสอนเล่ำว่ำในสมัยก่อนหญิงผู้ไทในหมู่บ้ำนทอผ้ำ
เป็นผ้ำหน้ำแคบใช้ส�ำหรับคลุมไหล่หรือห่มสไบเฉียงที่ชำวผู้ไทเรียกว่ำ กันทุกครัวเรือน แต่ละบ้ำนจะมีกี่ทอผ้ำตั้งอยู่ใต้ถุนหรือบนเรือน
ผ้ำเบี่ยง หญิงผู้ไทมักใช้แต่งกำยในโอกำสที่ไปร่วมงำนบุญประเพณี แต่ทอส�ำหรับใช้เอง ยังไม่ได้ขำยให้พ่อค้ำผ้ำหรือคนภำยนอก
หรืองำนส�ำคัญอื่น ๆ กระทั่งในปี พ.ศ. ๒๕๒๐ พระบำทสมเด็จพระปรมินทรมหำ-
“แพรวาจะทอยากกว่าผ้าอย่างอื่น ถ้าผ้าขิดธรรมดาจะมี ๒ สี ภูมิพลอดุลยเดช บรมนำถบพิตร และสมเด็จพระนำงเจ้ำสิริกิติ์ พระบรม-
แต่แพรวามีหลายสี อาจใช้เส้นไหมสี ๔-๘ เส้น” ครูค�าสอนอธิบำย รำชินีนำถ ในรัชกำลที่ ๙ เสด็จเยี่ยมพสกนิกรชำวอ�ำเภอค�ำม่วง ครูค�าสอน
แพรวำมีลวดลำยผสมกันระหว่ำงลำยขิดและจกบนผืนผ้ำ และชำวบ้ำนโพนก็พร้อมใจกันแต่งกำยด้วยชุดผู้ไทไปรับเสด็จ
กำรทอแพรวำต่ำงจำกผ้ำอย่ำงอื่นก็คือ ในส่วนกำรจกซึ่งคือกรรมวิธี “พวกเราบ้านโพนก็แต่งตัวแบบชุดผู้ไท คือใส่เสื้อผู้ไท ซิ่นผู้ไท
ยกเส้นด้ำยยืน แล้วสอดเส้นไหมสีซึ่งเป็นเส้นพุ่งพิเศษเข้ำไปในผืนผ้ำ ห่มทับด้วยสไบแพรวา สมเด็จพระบรมพระราชินีนาถเสด็จฯ เข้ามาหา
74
