Page 32 - Culture3-2017
P. 32
๑ ๓
๔
ประดับกระจกสีถูกรังสรรค์ขึ้นในขั้นตอนต่อมา ทองค�า
เปลว กระจก หรือพลอยอันเต็มไปด้วยแวววามและ
งดงามถูกติดประดับในตัวรักตีลาย เมื่อประกอบกัน
๒ ขึ้นแล้ว ทักษะงานจากมือนับเป็นขั้นตอนแห่งความงาม
ล�าดับท้าย ๆ ที่ช่างท�าหัวโขนจะใช้ความประณีตอย่างที่สุด
พวกเขาถี่ถ้วนในการลงสีและเขียนลายส่วนละเอียดลง
ภาพ ๑ ช่างปั้นบรรจง ประเภทไหน ว่ากันว่าช่างท�าหัวโขนเก่ง ๆ มักปั้นให้ บนใบหน้าตัวละครแต่ละตัว ลายไทย ลายกระหนก ที่
เก็บรายละเอียดบนใบหน้า หุ่นโขนแสดงอารมณ์ทางใบหน้าตามแต่ประเภท ถ่ายทอดจากบรรพบุรุษถูกวาดเป็นเส้นสาย แต่เดิม
ของเศียรพ่อแก่จนชัดเจน
ภาพ ๒ ช่างเขียนลาย ในขั้นตอนนี้ ส�าหรับหุ่นตัวนางที่มีหัวชฎาหรือมงกุฎ ช่างท�าหัวโขนนิยมใช้สีฝุ่นผสมกาวกระถิน หรือมะขวิด
หัวโขนเลือกใช้โทนสีแบบ ช่างท�าหัวโขนจะขึ้นรูปเป็นทรงกระบอกด้านบน ที่ให้คุณสมบัติสดใส ขาวนวล สีแต่ละโทนเต็มไปด้วย
โบราณในการลงสีหัวโขน กะโหลกเป็นชั้น ๆ เป็นจอมส�าหรับสวมยอดมงกุฎ แบบแผนอันเกี่ยวเนื่องกับชาติเชื้อเผ่าพงศ์ของตัว
แต่ละตัว
ภาพ ๓-๔ การท�า “รักตีลาย” ต่าง ๆ เช่น ยอดชัย ยอดบัด ยอดทรงน�้าเต้า ละครโขนแต่ละตัว เป็นงานประเพณีนิยมที่ช่างท�า
ช่างท�าลายประดับหัวโขน ความละเอียดในเชิงช่างของช่างท�าหัวโขน หัวโขนแต่ละส�านักล้วนจดจ�าได้ขึ้นใจ
จะเตรียมตัวรัก น�้าเกลี้ยงชัน แยกย่อยไปสู่การท�าลวดลายประดับหัวโขน ตัวลาย หัวโขนที่รังสรรค์ขึ้นถูกจ�าแนกประเภทไว้
ผสมเข้ากันและน�าไปถอด
แบบในแม่พิมพ์ จากนั้น ต่าง ๆ ที่น�ามาติดประดับ ช่างจะน�าตัวรัก น�้าเกลี้ยงชัน คร่าว ๆ ตามลักษณะของตัวละคร เกี่ยวโยงอยู่กับ
จึงน�าไปตกแต่งหัวโขน มาผสมเคล้าให้เข้ากัน ตั้งไฟอ่อนและเคี่ยวจนงวด คติทางวรรณกรรมและความเชื่อในเรื่องเทพปรกณัม
ภาพ ๕ หัวหนุมานที่วาง
อยู่บน “ทวน” ไม้หลักแท่น ก่อนน�าลงไปกดในแม่พิมพ์ เช่น ลายกระจัง เรียก ของโลกตะวันออก อย่างพงศ์พระนารายณ์ พงศ์กษัตริย์
ที่เกลาจนกลม ส�าหรับเก็บ ชิ้นส่วนลายนี้ว่า “รักตีลาย” แห่งอโยธยา พรหมพงศ์ หรืออสูรพงศ์ ทวยเทพต่าง ๆ
รักษาหรือวางหัวโขนไว้ งานท�าหัวโขนผสมผสานรวมงานช่างโบราณ อย่างพระพรหม พระอิศวร พระนารายณ์ เทวดา ฤษี
จัดแสดง
หลากแขนงไว้ในหัตถศิลป์อันงามสง่า การลงรัก ปิดทอง รวมไปถึงตัวละครต่าง ๆ ในวรรณคดีรามเกียรต์ เช่น
30
