Page 70 - CultureMag2015-2
P. 70
ภูมิหลงั สว่ นเสยี งวรรณยกุ ตม์ หี กระดบั ไดแ้ ก่ เสยี งกลางระดบั
เชน่ ซี = สี เสยี งกลาง-ข้นึ -ตก เชน่ ซี้ = ฟน่ั (เชอื ก) เสยี งตา่�
ในป้ายประวัติวัดดงใต้ ต�าบลสวนเขือ่ น อ�าเภอเมือง เช่น ซ่ี = เลือด เสียงต�า่ -ขึ้น เช่น ซ๋ี = บูด เสียงสูง เช่น
จังหวัดแพร่ มีข้อความบอกเล่าว่า ชาวบ้านดงอพยพมาจาก ซ้ี = สี่ และเสยี งสูง-ข้นึ -ตก เชน่ ซ๎ี = ตาย
สิบสองปันนา เขตลือเด่นฮ่อ ประมาณปี ๒๑๘๙ (หลักฐานนี้
มที ่ีมาจากคมั ภรี ใ์ บลานจารกึ เปน็ ภาษาลา้ นนา ปจั จบุ นั เกบ็ ไว้ การเรยี งคา� ในประโยคมโี ครงสรา้ งเปน็ ประธาน-กรรม-
ในหอพระธรรมของวดั ดงใต)้ กรยิ า (SOV) ตวั อยา่ งเชน่
นอกจากนีย้ ังมีประวัตศิ าสตร์ทบี่ อกเล่าสืบต่อกันมา ประโยคบอกเลา่
หลายร้อยปีเกี่ยวกับความขัดแย้งและการสู้รบระหว่าง โง ฮ่อ โจ๋ <ฉนั - ขา้ ว-กนิ > = ฉนั กนิ ข้าว
ชนกลุ่มน้อยเผ่าต่างๆ ในแคว้นสิบสองปันนา ชนเผ่าต่างๆ โง อึมพา๎ กุ๋ง <ฉัน-เหด็ -ขาย>= ฉนั ขายเห็ด
จึงพากันอพยพโยกย้ายกระจัดกระจาย โดยส่วนใหญ่อพยพ โง คอ่ื ยา๊ ตอื <ฉนั -หมา-หน่วยแสดงกรรม-ตี>= ฉนั ตีสุนขั
ลงทางตอนใตข้ องคาบสมทุ รอนิ โดจีน ค่อื โง ยา๊ ท ี<สนุ ขั -ฉนั -หนว่ ยแสดงกรรม-กดั >= สนุ ขั กดั ฉนั
นอ ฮ่อ โจ๋ โล่ <คุณ-ขา้ ว-กนิ -หรอื ยัง>= คณุ กินข้าวหรอื ยัง
คนอึมปบ้ี างสว่ นอพยพลงสเู่ มอื งพรหมในประเทศลาว
ตอ่ มาราวปี ๒๒๒๕ เจา้ เมอื งแพรซ่ ่งึ รจู้ กั กนั ในนาม “เจา้ หลวง ประโยคปฏิเสธจะปรากฏค�าว่า ม่า = ไม่ น�าหน้าค�า
ขาแค” (เจ้าหลวงขาเป๋) ยกทัพไปตีเมืองพรหมและได้รับ กริยา เช่น กาย อีล๊อ ม่า เมยาะ < กาย-งู -ไม่-เห็น >= กาย
ชัยชนะ จึงกวาดต้อนผู้คนมายังเมืองแพร่ รวมถึงชาวอึมปี้ ไมเ่ ห็นงู
หกคโู่ ดยใหท้ �าหนา้ ท่ีเลย้ี งมา้ เลย้ี งชา้ ง คนอมึ ปจ้ี งึ ไดต้ ง้ั ถน่ิ ฐาน
ท่ีบา้ นดงมาจนถึงทกุ วันน้ี (พนิ จิ พิชยกลั ย์, ๒๕๒๕) สถำนกำรณท์ ำงภำษำ
เอกลักษณ์ทำงภำษำ อึมปี้เป็นกลุ่มภาษาในขั้นวิกฤต เสี่ยงต่อการสูญหาย
การใชภ้ าษาอมึ ปม้ี แี นวโนม้ ลดลงท้ังภายในบา้ นและนอกบา้ น
ภาษาอมึ ปม้ี ลี กั ษณะเฉพาะตา่ งจากภาษาท่อี ยลู่ อ้ มรอบ โดยเยาวชนนยิ มพดู คา� เมอื งและภาษาไทยมากกวา่ กลมุ่ คนท่ี
เปน็ ภาษาท่จี ดั อยใู่ นตระกลู จนี -ทเิ บต สาขายอ่ ยโลโล ภาษาน้ี ใช้ภาษาอึมปี้ได้เป็นอย่างดีส่วนใหญ่จะเป็นวัยผู้สูงอายุและ
ไมม่ พี ยญั ชนะสะกด และมรี ะบบสระท่ีนา่ สนใจ สว่ นความส้นั วัยกลางคน
ยาวของสระไม่ทา� ให้ความหมายแตกตา่ งกันคอื
เด็กๆ สว่ นใหญ่พดู ภาษาอมึ ปไ้ี มไ่ ด้ แตฟ่ งั เขา้ ใจ ทัง้ นี้
สระมที ้ังสระธรรมดา (ordinary vowel) เชน่ โง = ฉนั ขึ้นอยู่กับว่ามีคนในบ้านใช้ภาษาอึมปี้ตลอดเวลาหรือไม่ ถ้า
โยอ์ = ช้าง เป้ = ให้ กี่ = เคียว บ้านไหนยังมีการใช้ภาษาอึมปี้สือ่ สารกัน เด็กๆ ก็มีโอกาส
ไดย้ นิ ไดฟ้ งั ไดพ้ ดู ตลอดจนไดเ้ หน็ การทา� กจิ กรรมตา่ งๆ เกดิ
สระเสียงตา�่ ลึกหรือสระลงคอ (creaky vowel) เช่น การซึมซับ รับภาษาและวัฒนธรรม จนท�าให้ภาษายังคงอยู่
วา่ อ์ = หมู ปอู่ ์ = ขวด แต่ถ้าบ้านไหนไม่ใช้ภาษาอึมปี้คุยกับลูกกับหลาน ภาษาก็จะ
ค่อยๆ หายไป อกี ทัง้ ในปจั จุบันกฎระเบียบที่หา้ มแต่งงานกบั
สระเสียงขึน้ จมูก (nasalized vowel) แจง์ = จาน คนนอกกลุ่มไม่เคร่งครัดเหมือนดังเดิม จึงมีการใช้ภาษาอื่น
อะเมง์ = แมว แฮง์ = หา่ น นอกเหนอื จากภาษาอมึ ปภ้ี ายในครอบครวั
เสียงขึน้ จมูกพร้อมกับเสียงตา�่ ลึก แนงอ์ = ควาย
แป๎งอ์ = บาตร (พระ)
68 วฒั นธ รม
