Page 38 - may53

๓๖
หลังจาก ๓,๖๐๐-๒,๕๐๐ ปีมาแล้ วนั้น มนุษย์ ใน
ชุมชนของสังคมกสิ กรรมจึงรู้จั กปลูกข้าวด้ วยวิธีการกั กเก็บ
น้ำ� (INUNDATION SYSTEM) ซึ่ งทำ�นาโดยรู้จั กใช้เหล็ ก
เป็นทำ �เครื่องมือมาถากถางขยายพื้นที่ทำ�นา และรู้จักเลี้ยง
ควายมาใช้งานเป็นเครื่องทุ่นแรงโดยมีการไถพรวนดินแล้ว
อาจจะหว่านเมล็ดข้าวลงไป แทนวิ ธี การ การทำ�นาแบบ
เลื่อนลอยคอยย้ายที่ดินมาใช้วิธีกักเก็บน้ำ�ใส่ ไว้ ในที่ดิน หรือ
หาแอ่งน้ำ�เป็นแปลงทำ�นาปลูกข้าว โดยเฉพาะรู้จักยกคันดิน
กั้นน้ำ�เป็ นอันนา ทำ �ให้ชุมชนนั้นไม่ต้ องเคลื่อนย้ ายที่ดิน
เพาะปลูกบ่อยๆ แต่ต้องเลี้ยงควายใช้เป็นแรงงานไถนาและ
ขนย้ายพืชพันธ์ธัญญาหาร
ข้าวนั้นเป็ นอาหารหลั กของชุมชนโบราณในภาค
อีสานมาหลายพันปี การเพาะปลูกข้าวนั้ นน่าจะเริ่มมาจาก
จีนตอนเหนือซึ่ งนิยมปลูกข้าวฟ่ างแล้วจึงแพร่ขยายลงมา
ทางภาคอีสาน พบหลักฐานจากร่ องรอยของแกลบข้าวหรือ
เปลือกเมล็ดข้าวประทับอยู่ บนเนื้อภาชนะเศษดินเผาที่พบ
จากแหล่งโบราณคดีบนที่ราบ และแกลบที่ฝังในสนิ มเหล็ก
ซึ่งอยู่บนอาวุธที่ทำ�ด้วยเหล็ กสมัยก่อนประวัติศาสตร์ การ
เปลี่ยนแปลงวิธีการทำ�นานั้ นน่าจะสื บเนื่องมาจากการเพิ่ม
จำ�นวนประชากรที่มีมากขึ้ น ทำ�ให้มีการหาวิธี การทำ�นาเพื่อ
ให้ มีผลผลิตเพิ่มเพียงพอกั บจำ�นวนผู้ คนที่ช่างขยั นแพร่
เผ่าพันธ์หรือนิยมทำ�ลูกหลานให้เพิ่ มขึ้น
ดังนั้นชุมชนกสิกรรมในภาคอีสานจึงรู้ จั กทำ�โลหะ
ขึ้นก่ อนแหล่งโบราณคดีอื่นในประเทศไทยคือเมื่อ ๓,๐๐๐-
๕,๐๐๐ ปีรู้จักทำ�สำ�ริด และเมื่อ ๒,๕๐๐-๓,๖๐๐ ปีมาแล้วรู้จัก
ทำ�เหล็ก ต่อมาในแหล่งโบราณคดีอื่นก็พบว่ามีการทำ�โลหะ
เช่นเดี ยวกัน สำ�หรับแหล่งโบราณคดี ที่บ้านเชียงนั้ นพบว่า
เริ่มทำ�สำ�ริดจากการนำ�ทองแดงผสมกับดีบุก เมื่ อประมาณ
๕,๕๐๐ - ๕,๖๐๐ ปีมาแล้ว ถือว่าเก่าแก่กว่าการทำ�สำ�ริดใน
บริเวณตะวันออกกลางที่เริ่มทำ �สำ�ริดด้วยการนำ�ทองแดง
ผสมกับสารหนู หรือพลวงก่ อนแล้วจึงรู้จั กนำ�ทองแดงผสม
ดีบุก เมื่อประมาณ ๓,๒๐๐ ปีมาแล้ว ก่อนการทำ�เหล็กจะ
เข้ามาแทนที่เมื่อประมาณ ๓,๖๐๐ ปีมาแล้ว ทำ�ให้สำ�ริดนั้น
ได้เปลี่ยนรูปแบบจากอาวุธเป็นเครื่ องประดับหรืออย่างอื่น
แทน ส่วนการทำ�อาวุ ธนั้นใช้เหล็กทำ�
ดังนั้ นพื้นที่แถบเอเซี ยตะวันออกเฉียงใต้ ได้ แก่
ไทย ลาว จีน พม่าและกัมพูชา จึงเป็นแหล่งโบราณคดีที่มี
แร่ทองแดง ดีบุกและเหล็ก ที่มีจำ �นวนเพียงพอทำ�ให้มีการ
พัฒนาการทำ�โลหะขึ้นนั บว่าภาคอีสานนั้นเป็นแหล่งทำ�สำ�ริด
ที่ มีอายุเก่ าแก่แห่งหนึ่ง
สังคมกสิ กรรมนั้นเป็นชุมชนที่มีการเพาะปลูก เลี้ยง
สั ตว์ ประเพณี การฝังศพ ทำ�เครื่องมือ เครื่องใช้ ด้วยหิน
รู้จักทำ�เครื่ องสำ�ริดและเครื่องมือเหล็ก รู้จักการค้าขายแลก
เปลี่ยนสินค้ ากับชุมชนอื่ นๆ ตั้งแต่เริ่มตั้งถิ่นฐาน ในการขุด
สำ�รวจที่แหล่ งโบราณคดีบ้ านเชียง โนนนกทา และบ้านนาดี
นั้ นพบว่าชั้นดินชั้ นล่างสุดพบเครื่องสำ�ริด ซึ่งเป็นส่วนผสม
ระหว่ างทองแดงกับดีบุ ก นอกจากนี้ยังพบว่าแหล่งดี บุกนั้น
อยู่ที่ลาวและแหล่งทองแดงอยู่ที่จังหวัดเลย จึงเข้าใจว่าต้อง
มี การแลกเปลี่ยนโลหะทั้งสองแหล่งมาใช้ทำ�สำ�ริดตั้งแต่เริ่ม
ตั้ งถิ่นฐาน เช่นเดียวกันก็มีการแลกเปลี่ยนสินค้ าอื่นๆ
สังคมกสิ กรรมในภาคอีสานเริ่มเมื่อประมาณ ๖,๐๐๐
ปี มาแล้ว และสิ้นสุดเมื่อประมาณ ๒,๐๐๐ ปีมาแล้ว
แหล่งโบราณคดีของสังคมกสิ กรรมที่เก่ าแก่ที่สุดคือ
แหล่ งโบราณคดีบ้านเชียง ตำ�บลบ้านเชียง อำ �เภอหนองหาน
จั งหวัดอุดรธานีและแหล่งโบราณคดีบ้านโนนนกทา อำ�เภอ
ภุเวี ยง จังหวัดขอนแก่น มนุษย์ก่อนประวัติศาสตร์ที่ตั้งถิ่นฐาน
ในชุมชนนี้ ไม่มีหลักฐานที่มา (น่าจะมาจากแหล่งอื่น) แต่เข้า
มาอาศัยพื้นที่ราบทำ�การเพาะปลู กข้าว เลี้ยงสัตว์ ทำ�เครื่อง
มื อสำ�ริดเลย เวลาต่อมาจึงมีการติดต่ อกับชุมชนอื่น แล้ว
ขยายตัวออกไปอย่ างกว้างขวางจนทำ�ให้การเพาะปลูกเกิ ด
ขึ้นจำ�นวนในแหล่งโบราณคดีทางภาคอีสาน แหล่งโบราณคดี
ของสังคมกสิกรรมที่สำ�คัญในช่วง ๕,๖๐๐ ปีมาแล้ว - ๓,๐๐๐ ปี
มาแล้ วนั้นตั้งอยู่บริ เวณตอนเหนือของภาคอี สานเรี ยกว่า
แอ่ งสกลนคร นับว่ าเป็นถิ่นฐานของสังคมกสิกรรมที่เก่าแก่