Page 25 - mar53

ท่านบรมครูได้กำ �หนดไว้ว่ามี “ไม้ ขึ้น” (ไม้ เดิน) ห้าไม้ “ไม้ลง” สี่
ไม้เรียกว่า “ไม้ลา” เป็นกฎตายตัวของท่ารำ� แต่ ได้มีครูหลายท่ าน
ได้ดัดแปลงท่ารำ�เสียใหม่เพื่อให้เกิดความเหมาะสมและสวยงาม
แล้วตั้ งชื่อใหม่ว่า “เสมอควง” โดยไม่ให้มีท่าซ้ำ�กับเสมอธรรมดา
และโดยมากจะใช้ ต่อเมื่ อมีผู้แสดงออกมาพร้อมกันสองคน อาจ
เป็ นพระกับนาง ถึ งเวลาแสดงเมื่อเรียกเสมออย่างหนึ่งอย่ าง
ใดก็จะรำ �ได้ทันที ผิดกับแต่ว่าจะต้องเปลี่ยนท่าทางออกไปจาก
เดิมเท่านั้ น ส่วนจังหวะของเพลงยังคงเดิมไม่เปลี่ยนแปลงแต่
ประการใด
เพลงเสมอนี้มีอีกหลายอย่าง แล้วแต่ฐานะของตั วละคร
ในท้ องเรื่อง โบราณาจารย์ทางนาฏศิลป์ ได้จัดประเภทไว้ แต่ละ
อย่างต่างๆกัน มนุษย์ ให้ ใช้หน้าพาทย์อย่างหนึ่ง อสูรให้ ใช้หน้า
พาทย์อี กอย่างหนึ่ง เทพบุตรเทพธิดา สมณะชีพราหมณ์ สัตว์
ตลอดจนภูตผีปีศาจก็ใช้หน้าพาทย์แตกต่างกัน นอกจากนั้นถ้า
แบ่งฐานะสูง ต่ำ� ต่างกัน ก็ใช้ เพลงหน้าพาทย์ เสมอแตกต่างกัน
ออกไป
นอกจากนี้แล้วยังมี เพลงเสมอที่แยกออกไปตามสัญชาติ
ต่างๆ อีก เช่น เสมอมอญ เสมอลาว เสมอพม่ า เสมอแขก แตก
ต่างกันออกไป ที่กล่าวเช่นนี้ไม่ ได้หมายความว่ าการร่ายรำ �หรือ
การบรรเลงของเราจะไปนำ�ของใครมา เพราะที่ แท้แล้วไม่ว่าจะ
เป็ นการบรรเลงหรือท่ารำ� เนื้อแท้ แล้วก็ยังเป็นเพลงเป็นท่ารำ�
ของไทย เพียงแต่ผู้ประดิษฐ์ได้เลียนแบบให้ เหมือนของชาติใด
ก็ ได้ ทุกประการ โดยใส่ทวงทำ�นองและลักษณะของแต่ละชาติ
นั้นๆ เข้าไป ลักษณะดังกล่ าวในภาษานาฏศิลป์เรียกกันว่า “เสมอ
ตามสภาพ” และเพื่อให้เข้าใจในเรื่องราวของเพลงหน้าพาทย์ ทั้ง
สองนี้เป็นที่กว้างขวางละเอียดยิ่งขึ้นไปจะได้กล่าวถึ งการใช้เพลง
หน้าพาทย์เชิดและเสมอนี้เรียกกันไปตามลำ �ดับ
เริ่มด้วย “เพลงเชิดฉิ่ง” เพลงเชิดฉิ่งเป็นเพลงหน้าพาทย์
ประกอบการรำ �ได้ทั้งพระนาง ยักษ์แต่ท่ารำ�ของแต่ละประเภท
นี้มิได้มีท่ารำ�ที่ แน่นอนตายลงไป เพราะนั้นท่ารำ�เชิดฉิ่งมักใช้
ในตอนสำ�คั ญๆ ของเรื่อง เช่นการแสดงโขนใช้ตอนอินทรชิต
แผลงศรพรหมาศไปต้องพระลั กษณ์ ตอนสามลิ งค้นหาปากอุ
โมงหรือในละครเรื่องสังข์ ทองตอนรจนาจะทิ้งพวงมาลัยให้เจ้ า
เงาะ ละคร เรื่ องอิเหนา ตอนตัดดอกไม้ในบทพระราชนิพนธ์ ที่
กล่าวว่ าเพลงเชิดฉิ่งนี้ใช้ ในตอนสำ�คัญๆ ท่ วงทำ�นองเพลงเริ่ม
แรกดำ�เนินไปอย่างเรียบๆ ครั้ นพอได้จังหวะที่จะแผลงศรของ
พระรามนั้น แทนที่จะใช้เพลงเชิดฉิ่งนั้นกลับมาต้องใช้เพลง “ศร
ทะนง”
นอกจากเชิ ดฉิ่งธรรมดาแล้ว มีเฉิดชิ่ งต่างหากอีกเพลง
คือเชิดฉิ่งศุ ภลักษณ์ ในละครเรื่องอุณรุทซึ่ งมีท่ารำ�ที่สวยงามและ
ออกจะหาดู ได้ยาก ซึ่งทราบว่าขณะนี้มีครู ที่รำ �ได้คือ คุณแม่เฉลย
สุขวณิช ผู้เชี่ ยวชาญการสอนนาฏศิลป์ของวิทยาลัยนาฏศิลป์
กรุงเทพ และศิลปินแห่งชาติ เข้าใจว่าคงต่อให้กลับลูกศิ ษย์ ไว้
บ้างแล้ วและในวันครบรอบ ๖๐ ปี (พ.ศ. ๒๕๓๗) ของวิทยาลัย
นาฏศิลป์ กรุงเทพ ก็ได้ ออกรำ�ถวาย สมเด็ จพระเทพรัตนราชสุ
ดาฯ สยามบรมราชกุมารี ณ โรงละครแห่งชาติมาแล้ว สำ�หรั บตัว
ยักษ์นั้นแม่จะมีเพลงเชิดฉิ่งกำ�หนดไว้ ในการแผลงศรซึ่งกันและ
กั นจะมาใช้เพลงเชิดฉิ่งมิได้จะต้องใช้เพลชงเชิดฉิ่งศรประจัน ซึ่ง
๒๓