Page 24 - mar53

เพลงหน้ าพาทย์ สำ �หรั บท่ ารำ �เพลงหน้าพาทย์
ผู้ แสดงจะต้องรำ�ตามท่วงทำ �นอง และจังหวะของเพลงที่ปี่
พาทย์ บรรเลง โดยเฉพาะการแสดงโขนนั้นตัวแสดงต่างๆ ใน
ท้องเรื่ อง(รามเกีรติ์)มีอยู่มากมายเช่ น พระ นาง ยักษ์ และ
ลิงเป็นพื้น และเทวดา นางฟ้า ฤษี สั ตว์ ก็มีอีกมิใช่น้อย ก็มี
การใช้เพลงหน้ าพาทย์ประกอบการแสดงทั้งนั้ น โดยเฉพาะ
ผู้ที่เป็ นตัวยักษ์จะต้องใช้เพลงหน้าพาทย์ ประกอบบทบาทมาก
กว่ าใครๆของตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ เพราะว่ายักษ์นั้นจะ
ต้ องเป็นผู้ดำ�เนิ นเรื่ อง หรือเดิ นเรื่องให้เกิดเหตุการณ์ ต่างๆ
ฉะนั้ นจะต้องแสดงอิ ทธฺฤทธิ์ กั บอภิ นิหาร แสดงความกล้า
หาญ แข็ งแรง หน้าพาทย์สูงๆจึงเป็ นของยักษ์เสี ยส่วนมาก
ส่วนพระ นาง ลิง ตลอดเทวดานางฟ้า โอกาสใช้เพลงหน้าพาทย์
รองลงมาหน้ าพาทย์ ที่จะกล่ าวลำ�ดับแรกก็คือ “สาธุการ”
สาธุการ เป็นเพลงหน้าพาทย์ชั้นสูงเพลงหนึ่ งที่ถือว่าเป็น
เพลงศั กดิ์สิทธิ์ ซึ่งแสดงความหมายถึงการแสดงความเคารพ
พระรัตนไตรและสิ่ งศักดิ์ สิทธิ์ รวมทั้งครู บาอาจารย์ เทพยดา
อารั กษ์ทั้งหลาย นอกจากใช้ บรรเลงประกาอบการรำ�แล้ วยัง
สามารถใช้ ได้ทั่วๆไปอีกด้วย คื อ บรรเลงประกอบการไหว้ครู
และงานอันเป็ นมงคล แสดงพระธรรมเทศนาตอนที่พระสงฆ์
ขึ้ นธรรมมาสน์ หรื อมีการเทศน์มหาชาติ กัณฑ์ต่างๆนั้นจะต้อง
ใช้ เพลงสาธุ การก่องทุ กครั้งไป ส่ วนที่จะประกอบการรำ�นั้นก็
ใช้ ได้ทั้งพระฤษี เทวดา พระ นาง ยักษ์ ครู อาจารย์ทางฝ่าย
นาฏศิ ลป์ท่านได้ประดิษฐ์และบรรจุท่ารำ�เป็นแนวทางไว้ ส่วน
ครู ท่านใดจะคิ ดเปลี่ยนลีลาท่ารำ�ไปอย่างไรก็สุดแล้วแต่ความคิด
ของแต่ ละท่านไป แต่อย่างไรก็ ตามการรำ�เพลงสาธุการนี้ ใช้เชิง
การรำ�ได้มีกำ �หนดกฎเกณฑ์ไว้ว่า ถ้ารำ�สาธุการเพื่อบูชาเทพยดา
อารั กษ์ หรือประกอบพิธีจะต้องไหว้ ๔ ทิศแต่ถ้ าเป็นการเคารพ
บุคคลก็ ไหวทิศเดียว คื อทิศที่ผู้ถูกไหวนั่งหรื อยืนอยู่ ตัวอย่าง
เช่ น ทศกั ณฑ์ ออกมาไหว้ สหัสเดชะที่ ประทั บอยู่บนราชรถ
ผู้บรรเลงจะต้องยึดผู้รำ �เป็นหลัก คือให้สังเกตว่าผู้รำ� รำ�จบเมื่อ
ใดผู้ บรรเลงจะต้องจบให้ทัน การแสดงโขนที่ใช้เพลงหน้าพาทย์
สาธุการประกอบการแสดงมีอยู่หลายตอน เช่น ตอนศึกสามทัพ
จองถนน นอกนั้นในบทปรศุรามรำ�ลึกถึงพระนารายณ์เพื่อให้มา
ช่วยพ้นคำ�สาปของพระอุ มาตอนพระคเณศวรเสียงาก็ ใช้เพลง
หน้าพาทย์สาธุ การเช่นกัน อย่างบทโขนที่กล่าวว่า
• จึงจุดธูปเทียนบำ�บวง สิทธิสรวงศรีแกล้วเรืองศรี
ปรเมศวร์ เดชล้ำ�ธาตรี พรหมาธิบดีชัยะชัย
ท้าวเมฆวาทนรณรุทธ พระมหาสมุทรเป็ นใหญ่
ข้ าจะปราบยักษ์จัญไร ให้ โลกทั้งหลายคลายร้อน
ขอนางไปหว่างอรรณพ เจนจบลังกาสโมสร
หลั บเนตรเกศกับประนมกร ภูธรร่ายมนต์ภาวนา
(สาธุการ)
จบแล้วปี่พาทย์ทำ�เพลงสาธุการ รวมความแล้วหน้าพาทย์
สาธุการ จึงเป็นหน้าพาทย์ที่เกี่ยวกับการกราบไหว้ระลึกคุณครู
อาจารย์ และสิ่งที่ควรเคารพบู ชาเป็นสำ�คัญ
เพลงเชิดเพลงเสมอ เพลงหน้าพาทย์เชิดเสมอนี้รู้ สึก
ว่ามีใช้ แพร่หลายทั่ วไป ไม่เฉพาะแต่ในโซนละครเท่านั้ น แม้แต่
การแสดงลิเกก็ใช้เพลงสองเพลงนี้ เป็ นพื้น ถ้ าท่ านเป็นแฟน
ลิเกจากรายการโทรทัศน์คงจะได้ยินได้เห็นอยู่ทุกคณะ คือเสร็จ
จากการออกแขก ประกาศเนื้อเรื่อง แขกเข้าโรงแล้วปี่พาทย์จะ
บรรเลงเพลงเสมอทันที ตัวแสดงก็ออกมาโค้งคำ�นับนั่งเตียง ร้อง
เพลงไปตามท้องเรื่อง พอเข้าโรงก็ ใช้เพลงเชิด ลิเกบางคณะมี
ท่ารำ�ประกอบไปในเพลงเชิ ดเหมือนกัน เมื่ อเชิดเข้ าโรงไปแล้ว
ตัวแสดงอี กตัวหนึ่งก็ จะออกมาในเพลงเชิดเช่นกัน แม้ ในเวลา
รบกันก็ใช้เพลงเชิดนี้เอง นอกจากนี้แล้วกีฬาบางอย่างก็ ใช้เพลง
เชิดประกอบอยู่ด้วย เช่น กีฬามวยไทย ในช่วงสุดท้ายของการชก
ดนตรีก็ จะบรรเลงเพลงเชิดเพื่อเป็นการรุกเร้าให้นักมวยเร่งทำ�
คะแนนมากยิ่งขึ้น
ในการแสดงนาฏศิลป์ ทุกแขนง เวลาตัวแสดงจะแสดง
กิ ริยาไปมาในระยะไกล หรือจะรบทัพจั บศึกก็ดี ต้องใช้เพลงเชิด
ทั้งนั้นเพราะมีท่วงทำ�นองรุกเร้ายั่วยุ เร้าใจแก่ผู้ชมและตัวแสดง
ได้ ดี
ส่วนเพลงเสมอมาจากภาษาเขมรว่า ทะเมอ แปลว่า เดิน
เพลงเสมอนี้เหมาะสำ�หรับกิริ ยาไปมาใกล้ๆ เช่ นจากข้างนอกเข้า
ข้ างใน จากข้างบนลงข้ างล่าง ท่ ารำ�เพลงหน้าพาทย์ “เสมอ”
จตุพร รัตนวราหะ...เรื่ อง
๒๒