Page 22 - fab53

ครู เป็นปูชนียบุคคล
มี ความสำ�คัญรองลงไป
จากบิดามารดา ในทาง
พุ ทธศาสนาจัดครูไว้
ในทิ ศเบื้องขวาของ
ทิศทั้งหก สมัยโบราณ
เมื่ อจะเริ่ มเรียนวิ ชา
ใด แขนงใด เช่น ช่าง
ดนตรี นาฏศิลป์ หรือแม้แต่
เริ่มเรียนหนังสือ ผู้ที่จะเข้าไปฝากตัว
เป็นศิษย์จะต้องนำ�ดอกไม้ ธูป เทียน ไปคำ�นับครู เมื่อครู
รับแล้วจะกล่าวคาถานำ�บูชาครู ให้นักเรียนว่าตาม แล้ว
ครูจะจั บมือสอนให้ เช่ น ถ้าจะเรียนหนั งสือ ครูจะจั บมือ
เขียนที่กระดานชนวน เป็นต้น เมื่อถึ งปีก็จะมีพิ ธีไหว้ ครู
ประจำ�ปีเป็นพิธีใหญ่ เพื่อแสดงความกตั ญญูกตเวที และ
แสดงความเคารพต่อครูผู้ประสิทธิ์ประสาทวิชา ส่วนการ
ไหว้ครูของศิลปินจะมีพิ ธีไหว้ครูครอบโขนละคร การรั บ
ครอบหมายความว่าผู้รับครอบเป็นศิลปินโดยสมบูรณ์ พิธี
ครอบมี ๓ ระดับ คือรับครอบเข้า เป็นเครือศิลปินและเพื่อ
เป็นสิริมงคลแก่ตัวเองอย่างหนึ่ง รับครอบ เพื่อเป็นครู ผู้
ประสิทธิ์ประสาทความรู้แก่ศิษย์อย่างหนึ่ง และรับครอบ
ให้ เพื่อเป็ นครูไปสอนศิษย์ เพราะการครอบอย่างหลังจะ
ต้องมี กฎเกณฑ์ต่างหากอี กเช่น ผู้รับครอบจะต้องเป็ น
บุรุษ มี อายุ ๓๐ ปีขึ้นไป เคยบวชเรียนมาแล้ว มี ความ
รู้สูงทางนาฏศิลป์ มีความประพฤติดี อยู่ในศี ลธรรมเคย
แสดงเป็นตัวพระ เป็ นที่เคารพของศิษย์ทั้งปวง และยัง
มีข้อปฏิบัติสืบมาเป็นประเพณี อีกว่า ผู้ที่จะรับครอบเป็นผู้
ทำ�พิธีครอบ จะต้องได้รับพระราชทานครอบจากพระมหา
กษัตริย์อย่ างหนึ่ง ซึ่งประเพณีไทยถือว่าพระมหากษัตริย์
ทรงอยู่ในที่ สูงสุ ดของศิ ลปวิทยาการทุ กแขนงหรืออีก
อย่างหนึ่งจะต้ องได้รับครอบหรือมอบจากครูผู้ประกอบ
พิธีเดิม
ตามประเพณีแต่โบราณพิ ธีไหว้ ครูจะทำ�ในวั น
พฤหัสบดีเพราะถือว่าเป็ นวันครู และพิธีครอบครู มักทำ�
ต่อท้ายพิธีไหว้ ครูประจำ�ปี
ก่ อนจะทำ�พิ ธีไหว้ ครูโขนละครหนึ่งวันทั้ งครูและ
ศิษย์จะช่วยกันตระเตรียมตกแต่งสถานที่ที่จะใช้ประกอบ
พิ ธี โดยการตั้งเตียงมณฑลเป็นชั้นลดหลั่นกันลงมา ปู
ลาดด้วยผ้าขาว ชั้นบนสุดประดิษฐานพระพุทธรูป ชั้น
ต่อๆ มาประดิ ษฐานเทวรูปและศีรษะครูโขนละคร แบ่ ง
เป็ นฝ่ายฤาษี ฝ่ายมนุ ษย์ ฝ่ายยักษ์ ฝ่ ายวานร พระ นาง
และเทริด ศีรษะครูที่สำ�คัญสำ�หรับใช้ ในพิธีครอบครูโขน
ละคร คื อ
พระภรตมุนี หรื อนาฏศิลปินเรียกกันว่า พ่ อแก่
เป็ นรูปศีรษะฤาษี ในทางนาฏศิลป์ถือว่าพระภรตมุนีเป็น
ผู้สืบทอดวิ ชานาฏศิลป์มาจากพระอิศวร และเป็นผู้รจนา
ท่ารำ� ภรตศาสตร์ หรือนาฏยศาสตร์ ด้ วย
พระพิ ราพ หมายถึง บรมครูทางโขน เป็นศี รษะ
ยั กษ์ บางตำ�ราว่า พระพิราพเป็นปางหนึ่งของพระอิศวร
ใช้ ครอบฝ่ายโขน
เทริด หมายถึง บรมครูทางด้านละคร
นอกจากนี้ ต้องมีพานวางบทโขนละครไว้ที่หน้า
เตี ยงมณฑลจัดตั้ งที่บูชาศี รษะครูด้วย ซ้ายมือเป็นที่ตั้ง
อาสนะสงฆ์ ก่อนวันประกอบพิธีหนึ่ งวันเวลาบ่ายหรือค่ำ�
นิมนต์พระสงฆ์มาสวดมนต์เย็น
วันรุ่งขึ้นคือวันประกอบพิธี จะจั ดตั้งเครื่องสังเวย
คาวหวาน ผลไม้ อย่างละ ๒ ที่ ตั้งแยกกั นคือ อาหารคาว
ดิบฝ่ายยักษ์ และอาหารคาวสุ กสำ�หรับฝ่ายเทพ มนุษย์
และฤาษี นอกจากนี้จะมีเหล้า บุหรี่ หมาก พลู และสิ่ง
ที่ขาดไม่ได้คือ เครื่องกระยาบวช มีกล้วย มะพร้ าวอ่อน
อ้ อยปอกเปลือกทำ�เป็นท่อนเล็กๆ เผือก มัน ขนมต้มแดง
ขนมต้มขาว ขนมคันหลาว (ขนมเล็บมื อนาง) ขนมหูช้ าง
บายศรี และพานใส่ข้าวตอกดอกไม้ พิธีในวันนี้เริ่มด้วย
เลี้ยงพระที่ มาสวดมนต์เมื่อเย็ นวันวาน หลังจากเสร็ จพิธี
สงฆ์และพระกลับไปแล้ว ครูจะนุ่งขาวห่มขาว นำ�ศิษย์
จุดธูปเทียนกล่ าวบูชาพระรัตนตรั ยแล้วเริ่มพิ ธีไหว้ครู
วงปี่ พาทย์ บรรเลงเพลงสาธุการ ครู ผู้ประกอบพิธีจุด
ธูปเที ยนบูชาครูทั้งหมดและจุดธูปปั กตามเครื่ องสังเวย
งามอย่างไทย
๒๐
จินตนา กระบวนแสง...เรื่อง