Page 32 - apr53

๓๐
ก็ไม่ สามารถจะข้ามไปได้พระรามจึงต้องระดมพลให้เสนา
วานรช่วยกันขนศิลามาถมทะเลทำ�เป็นถนนเพื่อกรีฑาทัพ
ไปยังลงกา เมื่อเสร็จแล้วพระรามก็เดิ นทัพไปด้วยเพลง
หน้าพาทย์เสมอข้ามสมุ ทร ด้วยบทโขน ดังนี้
เสด็จทรงรถองค์ อัมรินทร์
งามเพียงองค์อินทร์
เมื่อยามทรงราชเวชยันต์
พร้องพวกพลหลพลขันธ์
โดยเสด็จทรงธรรม์เคลื่อนข้ามมหาสาคร
(เสมอข้ ามสมุทร)
พญาเดิน เป็ นเพลงที่ ใช้ ในการสั ญจรไปมาระ
หว่างยักษ์ที่ศักดิ์สูง นับแต่ยักษ์ต่างเมือง ไปจนถึ ง ยักษ์
อุปราช เพลงหน้าพาทย์นี้เดิมใช้เฉพาะตัวแสดงเป็นยักษ์
เท่านั้น และส่วนมากมักจะใช้เฉพาะการเข้าไปเฝ้าผู้ ใหญ่
เท่านั้น เช่น อินทรชิต กุมภกรรม ขึ้นเฝ้าทศกั ณฐ์ ดัง
ตัวอย่างของบทโขนเมื่ออินทรชิตจะขึ้นเฝ้าทศกัณฐ์ ดังนี้
เมื่อนั้น
อินทรชิตฟังแจ้งแถลงไข
จึงแต่งองค์อสุราและคลาไคล
สาวสวรรค์กำ�นลในก็ตามมา
(พญาเดิน)
ตระ ตระเป็นเพลงหน้าพาทย์ที่จัดอยู่ในประเภท
“เพลงครู” ใช้แสดงความหมายในทางศักดิ์สิทธิ์ ทั้งสิ้น
และชื่อของเพลงแต่ละเพลงก็ ได้บ่งลักษณะการใช้เกือบ
ทุกเพลง ดังนี้
ตระเชิญ เป็ นเพลงหน้าพาทย์ที่ใช้ ในการทำ �พิธี
ต่างๆ เสียเป็นส่วนใหญ่ เป็นต้นว่ าในตอนเริ่มปลุกเสก
คาถาอาคม อัญเชิญเทวดา หรือ ครูบาอาจารย์ ผู้ประสิทธิ
ประสาทวิทยามาชุมนุม ณ พิธีอันศักดิ์สิทธิ์ ดังตัวอย่าง
บทโขนตอนอภิ เษกสมรส ดังนี้
• เชิ ญผองสระพร้อม อวยพร
พู ลเพิ่มผลสวั สดิ์ โปรดให้
สมกิ จพิธีกรณ์ สมมาด
สั มฤทธิ์ได้ ดังประสงค์
ขอแปดองค์กษัตรา มาภิเษกบัดนี้
เสวยสุ ขทุกเมื่อลี้ ดำ�รงรักคู่ชู้
รั กยิ่งรกบู่รู้ จืดจาง
ขอต่างองค์ทรงยศ ทุกสภาพโสดถ์เทอญ
(ตระเชิญ)
ตระนิ มิต เป็ นเพลงหน้าพาทย์ ในการแปลงกาย
หรื อนิมิ ตสิ่งหนึ่งสิ่ งใดขึ้นมา แต่ถ้าวงการนาฏศิลปจะ
จัดระบบท่ารำ�ไว้สองลักษณะ ถ้าต้องการนิ มิตสิ่งหนึ่งสิ่ง
ใดขึ้ นมาหรือชุบชีวิตสิ่งหนึ่งสิ่งใดขึ้นมาก็จะเรี ยกเพลง
ตระนิ มิต แต่ถ้าแปลงกายจากรูปหนึ่งไปอีกรูปหนึ่งบรรดา
นาฏศิลปะโขนจะเรียกว่า “ตระแปลง” หรือ “ตระบท” แต่
ถ้ าหมายถึงเพลงเดียวกัน ที่เรียกตระแปลงนั้นก็เพื่อให้
ผู้แสดงเข้ าใจว่าจะต้องแสดงท่าทางก่อนจะแปลงเป็น
อะไร เช่น โขนตอนพระรามตามกวาง เมื่อมาศรีถูกทศกัณฐ์
ใช้ ให้ แปลงกายเป็นกวางทอง มาศรีก็รั บคำ�ออกมายืน
ปี่ พาทย์จะบรรเลงเพลงตระนิมิ ต แต่ผู้รำ�นั้ นจะต้อง
แสดงท่ าทางออกมาก่อนว่า ตั วเราจะแปลงกายเป็นก
วางทอง แล้ วจึงร่ายรำ �ไปตามจังหวะท่าทางที่ได้สอนกัน
ไว้ แต่ถ้าเป็ นการนิมิ ตสิ่งใดสิ่งหนึ่งจากนามธรรมให้เป็น
รู ปธรรม หรือที่ตายแล้วต้ องการให้ฟื้ นขึ้นมาใหม่ เช่น
โขนตอนกำ �เนิดนางมณโฑมี เนื้อเรื่องว่า พระฤษีทั้งสี่
ตนซึ่งมี ชื่อว่าพระอตันตาฤษี พระวชิรามุณี พระวิสูตร
พระมหาโรมสิงค์ ทั้งที่ตนได้อาศัยอยู่ในป่า และมีโคนมมา
ห้าร้ อยตัวได้ หยดนมไว้ ในอ่ างเพื่อให้พระฤษีทั้งสี่ตนได้
ฉั นประจำ�ทุกเช้าที่เหลือก็ ให้ทานแก่นางกบทุกวัน อยู่ มา
วันหนึ่งได้มี นางนาคีซึ่ งเป็ นบุตรของพระยากาลนาคา