Page 28 - apr53

บ่ าวสันก๋ำ�แปง…เรื่ อง
เ มื่ อ ถึ ง เ ท ศ ก า ล
สงกรานต์ ซึ่ งถือเป็ น
เทศกาลส่ งท้ ายปี เก่ า
ต้ อนรั บปี ใหม่ ของชาว
ล้านนา ทุกคนมีความสุ ข
สนุ กสนานเบิ กบานใจ
แต่ ก็ ไม่ลื มที่จะทำ�อะไร
หลาย ๆ อย่าง เพื่อให้เกิด
สิ ริมงคลแก่ชี วิต โดยที่
การกระทำ �บางอย่ าง
พบว่ า มีเรื่ องของต้นไม้
เข้ าไปมี ส่วนเกี่ ยวข้ อง
ในด้ านของความเชื่ออยู่
ค่ อนข้างมาก
นิ ทานจากพรหมจักร
ชาดก ชาดกล้านนาเรื่อง
"อุ สสาบารส" กล่าวถึง
เ รื่ อ ง ข อ ง ส้ มป่ อ ย ว่ า
ครั้งหนึ่ง มีควายชื่อทรพี
คิ ดอยากเอาชนะพ่อ จึง
ท้าชนทรพาผู้พ่อ ทั้งสอง
ต่ อสู้กันจนเวลาล่วงเลย
ฝ่ ายทรพีเพลี่ยงพล้ำ�ถูก
ทรพาไล่ ขวิ ดจนถอยร่น
ไปไกล ขณะนั้ นเองทรพี
ได้ถอยไปชนต้นส้มป่ อยที่กำ�ลังออกฝักอยู่ ด้วยกำ �ลังที่ ชน
อย่างแรงทำ�ให้ฝักส้มป่ อยหล่ นลงมาถูกหั วทรพี ทันใดนั้น
กำ�ลังที่ เคยอ่อนล้าหมดแรง เกิดฮึกเหิมเพิ่มขึ้น ได้ ทีทรพี
จึงถาโถมเข้าชนทรพาอย่ างเมามัน ผู้เป็นพ่ อเสียที หมด
แรงถอยไปชนต้นมะขามป้อม ลูกมะขามป้ อมหล่นถู กหัว
เรี่ยวแรงที่ อ่อนล้ ายิ่งหมดไป จึงถูกทรพี ผู้เป็ นลูกฆ่าตาย
ในที่สุด เรื่องนี้อาจเป็นต้ นเหตุหนึ่งของความเชื่ อในอนุภาพ
ของน้ำ�ส้มป่อย
ในวรรณกรรมชาดกเรื่อง "ปุ ณณนาคกุมาร" ตอนที่
ปุณณนาคกุ มารเข้ ากราบทู ลพระบิดาเพื่อขออนุญาตทิ้ง
สภาวะอันเป็นนาคให้ กลายเป็นมนุษย์ พระบิดาทรงอนุญาต
และได้ประทานขันทองคำ�ให้ ๑ ใบ แล้ วให้หาส้มป่อยให้ได้ฝัก
ที่มี ๗ ข้อ จำ�นวน ๗ ฝัก เอาแช่ ในขันที่ มีน้ำ�จาก ๗ แม่น้ำ�
และ ๗ บ่อ นำ�ไปที่ฝั่งแม่น้ำ�ใหญ่ เสกคาถา ๗ บท จำ�นวน
๗ คาบ ถอดคราบออก และอาบน้ำ�มนต์พร้อมสระเกล้าดำ�หัว
จากนั้นเอาคราบนาคนั้ นใส่ในขันทองคำ�ไหลลงน้ำ�เสียจึงจะ
เป็นคนโดยสมบูรณ์ การใช้ ส้มป่อยที่ปรากฏในเรื่องนี้ ก็แสดง
ให้เห็นถึงความเชื่อในคุณสมบัติของส้มป่อยอีกเรื่ องหนึ่ง
ส้มป่อย เป็ นพืชประเภทไม้เถาเนื้อแข็งชนิ ด Acacia
rugata Merr. ในวงศ์ Leguminosae ต้นและใบคล้ายชะอม
มี รสเปรี้ยว ชาวบ้านจะใช้ ยอดอ่อนใส่ แกงให้ ได้รสเปรี้ยว
แทนมะนาว ชาวบ้านนิยมใส่ในต้ มส้มไก่เมือง ปลา หรือต้ม
ส้มขาหมู จะได้รสชาติเปรี้ยวอร่อยและหอมกลิ่นส้มป่อย มี
ผลเป็นฝั กแบนๆ เป็นข้อ คล้ายฝักฉำ�ฉา หรือฝักกระถิ นเทศ
แต่จะสั้นและบางกว่ า จะมีหนามตลอดที่ต้นและกิ่งก้าน นิยม
ใช้ฝักแห้งของส้มป่ อยแช่น้ำ � สำ�หรับเป็นส่วนประกอบสำ�คัญ
ในพิ ธีกรรมรดน้ำ�เพื่อความเป็นสิ ริมงคล สรรพคุณทางยา
ต้น แก้ น้ำ�ตาพิการ ใบ แก้ โรคตา เป็นยาถ่าย ขับเสมหะ
ชำ�ระเมื อกมันใน ลำ�ไส้ แก้บิ ดฟอกล้างประจำ�เดื อน ดอก
รักษาโรคเส้นพิการ ผล ใช้แก้ น้ำ�ลายเหนียว ราก ใช้แก้ไข้
ฝักแห้ ง นำ�ไปปิ้งให้เหลืองชงน้ำ�จิบแก้ ไอและขับเสมหะ เป็ น
ยาทำ�ให้อาเจียน ใช้ฟอกผมแก้รังแค ช่วยให้ผมดกดำ � เป็น
เงางาม ไม่ แตกปลาย แก้ไข้จับสั่ น แก้ โรคผิวหนัง เมล็ด
นำ�ไปคั่ วแล้วบด ให้ละเอียดใช้ นัตถุ์ ให้คันจมูก ทำ�ให้จามดี
ส่วนใบ ตำ�ให้ละเอี ยดใช้ประคบช่วยคลายเส้ นได้
ส้มป่อย เป็นพืชสมุนไพรที่ผู้คนยกย่องให้มีคุณค่าควร
แก่การเก็บรักษา เชื่อว่าสามารถ ขจัดสิ่ง ชั่วร้ายเภทภัยต่างๆ
ให้หมดไปจากตั วและบ้านเรื อนได้
วิถีชีวิ ตชาวชนบทล้านนา กลมกลื น สอดคล้องกับ
ธรรมชาติ ความเชื่อและแนวปฏิบัติ จึงได้รับอิทธิพลจากสิ่ ง
รอบตัว ถูกนำ� มาใช้ ให้เกิ ดประโยชน์สูงสุด คุ ณค่าสำ�คัญ
ของธรรมชาติเกิดจากใจ ที่มีแรงศรัทธาและความเชื่อมั่ น
หลายอย่ างจึงบังเกิดผลดี และถ่ายทอดให้ถือปฏิบัติสืบมา
นอกจากนี้ ส้มป่อยยังผูกพันเกี่ยวข้องกับชาวชนบท
ล้านนา ในเรื่องพิธีกรรมสำ�คัญต่างๆ ชาวบ้านเชื่อว่า ส้มป่อย
เป็นพื ชศักดิ์สิทธิ์ ขจัดสิ่ งเลวร้าย อัปมงคล เป็นการปลด
ปล่อยสิ่งไม่ดีให้ หลุดพ้นจากชีวิต
๒๖