Page 22 - apr53

Basic HTML Version

เราไม่
สามารถสรุ
ปว่
าลวดลายนาคจะใช้
ในผื
นผ้
าตั้
งแต่
ยุ
คก่
อน
ประวั
ติ
ศาสตร์
ในประเทศไทยแล้
วหรื
อไม่
เนื่
องจากเราไม่
มี
หลั
กฐานผ้
าตั
วอย่
างของยุ
คก่
อนประวั
ติ
ศาสตร์
เหลื
อลอดมาจนถึ
ปั
จจุ
บั
นเพราะเนื้
อผ้
าในยุ
คโน้
นผุ
เปื่
อยและไม่
มี
ลวดลายปรากฏ
ให้
เราได้
ศึ
กษา
สำ
�หรั
บหลั
กฐานลวดลายนาคในศิ
ลปกรรมของยุ
คต่
อมา
เรามาพิ
จารณาหลั
กฐานของยุ
คประวั
ติ
ศาสตร์
ในประเทศไทยที่
เก่
าแก่
พบในสมั
ยทวารวดี
อั
นเป็
นศิ
ลปะในพุ
ทธศาสนาช่
วงต้
นๆ
โดยพบที่
ถ้ำ
�จาม เขางู
จั
งหวั
ดราชบุ
รี
เป็
นประติ
มากรรมนู
นต่ำ
เป็
นหั
วพญานาคแผ่
พั
งพาน โดยนำ
�เสนอในรู
ปด้
านหน้
า ไม่
ใช่
รู
ด้
านข้
าง ซึ่
งเป็
นประเด็
นข้
อสั
งเกตที่
น่
าสนใจว่
า ลวดลายนาคบน
ผื
นผ้
าทั้
งหมดที่
ปรากฏในหลั
กฐานตั
วอย่
างผ้
า จะนำ
�เสนอในรู
ด้
านข้
างเท่
านั้
น เราไม่
มี
หลั
กฐานลวดลายนาคบนผื
นผ้
าที่
แสดงรู
ด้
านหน้
าเลย ในความเชื่
อมโยงและข้
อขั
ดแย้
งของหลั
กฐานทำ
�ให้
เราต้
องพิ
นิ
จพิ
จารณาอย่
างละเอี
ยดถี่
ถ้
วน ในเนื้
อหาความเชื่
อเรา
พบความเชื่
อมโยงในเนื้
อหาเรื่
องราว ตำ
�นานเกี่
ยวกั
บลวดลาย
นาค ในขณะเดี
ยวกั
นเราพบรู
ปแบบศิ
ลปกรรมที่
มี
รายละเอี
ยด
แต่
ต่
างกั
นที่
ในงานประติ
มากรรมนิ
ยม นำ
�เสนอลวดลายด้
านหน้
ส่
วนงานศิ
ลปะสิ่
งทอจะนิ
ยมนำ
�เสนอลวดลายด้
านข้
างเท่
านั้
ในครั้
งนี้
ขอนำ
�เสนอการสำ
�รวจลั
กษณะศิ
ลปะสิ่
งทอใน
พื้
นที่
อี
สานตอนบน ของกลุ่
มวั
ฒนธรรมชาวภู
ไท ที่
อาศั
ยกระจาย
อยู่
ในพื้
นที่
จั
งหวั
ดมุ
กดาหาร จั
งหวั
ดกาฬสิ
นธุ์
จั
งหวั
ดสกลนคร
จั
งหวั
ดนครพนม เมื่
อเรามองย้
อนประวั
ติ
ศาสตร์
กลั
บไปเราพบ
ว่
า พื้
นที่
ชุ
มชนนี้
เคยอยู่
ภายใต้
การปกครองของราชสำ
�นั
กล้
านช้
าง
ดั
งนั้
นประชากรส่
วนใหญ่
จะมี
เชื้
อสายชาวไท-ลาว ที่
โยกย้
ายมา
จากพื้
นที่
เมื
องเวี
ยงจั
นทน์
และเมื
องปากเซ สปป ลาว (Patricia
Cheesman Naenna and Vithi Phanichphant, 1992: 41)
โดยชาวภู
ไทที่
อาศั
ยอยู่
ในพื้
นที่
ข้
างต้
นเป็
นกลุ่
มประชากรใหญ่
ใน
พื้
นที่
อี
สานตอนบน
ประเด็
นแรกที่
เราได้
จากการศึ
กษาสำ
�รวจตั
วอย่
างผ้
โบราณ เราได้
ข้
อสั
งเกตว่
า ผ้
าทอมื
อของชาวภู
ไทที่
สร้
างสรรค์
บั
นทึ
กลวดลายนาคไว้
จะเป็
นผ้
าทอที่
เป็
นเนื้
อผ้
าไหมที่
มี
ราคาแพง
กว่
าเนื้
อผ้
าฝ้
าย ข้
อสั
งเกตที่
เราได้
พบนี้
สะท้
อนถึ
งแนวคิ
ดการ
เลื
อกสรร วั
สดุ
ที่
มี
คุ
ณค่
าเพื่
อจะสานทอลวดลายที่
มี
ความหมาย
พิ
เศษและเชื่
อมโยงความเชื่
อ ความผู
กพั
นความเคารพยกย่
อง
ในคติ
เชิ
งสั
ญลั
กษณ์
ที่
เกี่
ยวโยงกั
บบรรพชน
ประเด็
นต่
อมาเราพบความเชื่
อมโยงกั
บประเด็
นแรก
เพราะแพรไหมผื
นงามที่
ทอตกแต่
งลวดลายนาคนี้
จะเป็
นผ้
าทอที่
ใช้
นุ่
งห่
มเพื่
อแต่
งกายในการเข้
าร่
วมพิ
ธี
กรรมและงานบุ
ญโอกาส
พิ
เศษ เช่
นงานบุ
ญสำ
�คั
ญประจำ
�ปี
งานบุ
ญกฐิ
น งานบุ
ญผ้
าป่
งานสงกรานต์
ในกรณี
นี้
เราอาจจะสรุ
ปได้
ว่
าการเลื
อกสรรลวดลาย
นาคมาใช้
ในงานพิ
ธี
กรรมที่
เกี่
ยวข้
องกั
บพระพุ
ทธศาสนา นั้
นอาจ
เชื่
อมโยงความหมายที่
มาของลวดลายนาคที่
เกี่
ยวข้
องกั
บตำ
�นาน
ในพระพุ
ทธศาสนา
ในขณะที่
เราสามารถจะมองความสำ
�คั
ญของลวดลายนาค
ที่
นิ
ยมทอตกแต่
งลายนาคบนผ้
าเบี่
ยง ที่
ใช้
นุ่
งห่
มในงานเลี้
ยงผี
บรรพบุ
รุ
ษ หรื
อที่
ชาวภู
ไทเรี
ยกกั
นว่
า พิ
ธี
กรรมเหยา ว่
าในกรณี
นี้
มิ
ติ
ทางวั
ฒนธรรมจะมี
ความเชื่
อมโยงกั
บตำ
�นานความเชื่
อและ
ต้
นกำ
�เนิ
ดของชนชาติ
ไท-ลาว ที่
เกี่
ยวข้
องกั
บลุ่
มแม่
น้ำ
�โขง อี
กทั้
พิ
ธี
กรรมก็
เป็
นการเชื่
อมโลกมนุ
ษย์
ของตนเองในปั
จจุ
บั
นกั
บโลก
วิ
ญญาณของบรรพชน ที่
เกี่
ยวข้
องกั
บวิ
ญญาณทิ
พย์
ของพญานาค
แห่
งลุ่
มแม่
น้ำ
�โขง ในภาษาพื้
นถิ่
นของชนเผ่
าไท-ลาว มี
การ
เรี
ยกขานชื่
อนาค แตกต่
างกั
นไปในแต่
ละพื้
นที่
เช่
น นาค เงื
อก
งู
เอื้
อ ลวง เป็
นต้
น ซึ
งเราจะดำ
�เนิ
นการศึ
กษาในมิ
ติ
วั
ฒนธรรมที
กั
นต่
อไป
สำ
�หรั
บการเรี
ยกขานชื่
อลวดลายนาคที่
สำ
�รวจพบใน
ผื
นผ้
าของชาวภู
ไท ในอี
สานตอนบนเราพบในเบื้
องต้
นมี
๒๐