Page 23 - june53

๒๑
ในโคลง ยวนพ่าย ก็ใช้คำ�ว่า แกล้ง ในความหมาย
ทำ�นองเดี ยวกันนี้ ดังตัวอย่างบทโคลงบทหนึ่ง
กรุงลาวฦๅข่าวเจ้า จอมปราณ
ยกย่างพลพลันเทา เท่าแล้ว
กลอยมาแต่งการกรร ชยงชื่น เองแฮ
แซหํเหนแกล้วแกล้ง เลอกเอาฯ
โคลงบทนี้มีความหมายว่า เมื่อสมเด็จพระเจ้าติโลกราช
ทรงทราบข่าวร่ำ�ลือมาว่ าสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรง
ยกกองทั พกลับไปแล้ว พระองค์ก็ทรงรีบยกกองทัพมาทันที
โดยตั้งพระทัยจะมาจั ดการเรื่องการป้องกันเมื องเชียงชื่ น
ด้ วยพระองค์ เอง พระองค์ ทรงเห็นว่าเจ้ าเมื องแจ้ห่ มมี
ลักษณะแกล้วกล้า จึงตัดสินพระทัยเลือกขึ้นมาแล้วทรงแต่งตั้ง
ให้เป็นเจ้าเมื องเชียงชื่น (แทนหมื่นด้งนครที่ได้สั่งประหาร
ชีวิตไปก่อนหน้ านี้)
โหด ความหมายของคำ �นี้ ที่ใช้ ในปั จจุบั นมีหลาย
ความหมาย ดั งที่พจนานุกรมฉบั บราชบัณฑิตยสถานกล่าวว่า
หมายถึ ง ชั่ว, ร้ าย เช่น ใจโหด, ใช้ ควบกับคำ�ว่ า เหี้ ยม
เป็ นโหดเหี้ ยม มี ความหมายว่าร้ายกาจ เช่น โจรพวกนี้
โหดเหี้ยมมาก ฆ่ าได้กระทั่งเด็กเล็ก ๆ, ใช้ ในความหมายว่า
ยากมาก เช่น ข้อสอบวิชานี้โหด มาก, เข้มงวด เช่ น ครูคนนี้
โหด มาก แต่ในสมัยโบราณ คำ �ว่า โหด ใช้ ในความหมาย
ที่ แตกต่างไปจากภาษาปัจจุบั นมากทีเดี ยว ดังปรากฏใน
มหาชาติคำ�หลวง ว่า
คร้นนเช้าก็ หิ้วกรนนเช้า ชายป่าเต้าไปหาชาย
ลูกไม้บทนนงาย จำ�งายราชอดยืน แม่ฮา
คิดใดคื นมาค่ำ� อยู่จรหล่ำ�ต่อกลางคืน
เพราะเห็นกูโหดหืน แลดูแคลนกูกลใด
เนื้อความตอนนี้เป็นตอนที่ พระเวสสันดรตรัสบริพาธ
พระนางมัทรีโดยแสร้งทำ�เป็นหึงว่าพระนางลอบไปพบผู้ชาย
มิได้ ไปเก็บผลไม้ดั งกล่าวอ้าง พระเวสสันดรตรัสว่ าเหตุที่
พระนางมัทรีกล้าดูหมิ่ นศักดิ์ศรีของพระองค์เช่นนี้ก็เพราะ
เห็นว่าพระองค์ “โหด” คือ ยากไร้ ตกต่ำ� เพราะพระองค์ถูกเนรเทศ
ออกจากเมือง ไร้ราชบัลลังก์ ไร้ราชสมบัติ ไร้ฐานันดรศั กดิ์
เป็นเพียงนั กบวชรูปหนึ่งเท่านั้น
สำ�นวนไทยว่า “นกไร้ ไม้โหด” ช่ วยทำ�ให้ เราเห็น
ความหมายดั้งเดิมของคำ�นี้ได้เป็นอย่างดี เพราะสำ�นวนนี้มี
ความหมายว่า เมื่อคนที่เคยมีตำ�แหน่งสูง เป็นที่พึ่งพิงของ
ผู้อื่น กลับตกต่ำ�หมดอำ�นาจวาสนา ผู้คนที่เคยห้อมล้อมชื่นชม
ก็หนีหน้าหายไป เพราะพวกเขาไม่สามารถพึ่งพาหรือแสวงหา
ประโยชน์ ได้อีกแล้ว เช่ นเดียวกับต้ นไม้ที่ หมดใบ ขาดผล
ก็ไม่มีนกมาเกาะ เพราะนกไม่สามารถพึ่งร่มเงาและเก็บผลไม้
ใบไม้ ไปเป็นอาหารได้ สำ�นวนไทยสำ�นวนนี้ทำ�ให้ เราเข้าใจ
สัจธรรมแห่งชีวิต