Page 33 - july53

๓๑
กันทั้งสองข้าง แล้วขาทั้งสองจะทำ�เป็ นจังหวะ หลั งจากนั้น
การฟ้ อนก็เป็ นไปตามจังหวะโดยส่ วนใหญ่ น้ำ�หนั กตกอยู่
เท้าหน้า ส้นเท้าหลังยกขึ้น ส่วนปลายแตะเท้าแตะที่ พื้นเคลื่อน
จังหวะอย่ างนี้เรื่อยไปแล้วก็ฟ้อนไปตามจังหวะ อย่างไรก็ตาม
การฟ้อนรำ �มีทั้งท่ วงท่าที่อ่อนช้ อย และจังหวะเร็ ว เร้าใจ
ดังนั้นการฟ้อนรำ�ในการรำ�ผีฟ้า เป็นส่วนหนึ่งที่ทำ�ให้ พิธี กรรม
การลำ�ผีฟ้ามีความสนุกสนานและมี ความขลังในตัวเอง
ทำ�นองลำ�
ทำ�นองลำ�เป็นทำ �นองลำ�พื้นหรือลำ�หมู่ ซึ่งลำ�ประกอบ
กับแคนลายใหญ่แบบโบราณ จังหวะในการลำ �จะไปตาม
เนื้อหา ช้ าบ้าง เร็ วบ้าง บางจังหวะก็หยุ ดเป่าหมอลำ �พูด
เมื่อฟังลำ�ทำ�นองตั งหวายแล้วเห็นว่าใกล้เคียงกันมาก คื อ
ลำ�กลอนสั้ นๆ แล้วให้คนเป่ า เป่าต่อพร้อมกับฟ้อนและพู ด
ทำ�นองลำ�แต่ละคณะจะไม่ค่ อยแตกต่างกันมากนัก
ลำ�ดั บขั้นตอนและวิธีการลำ�รักษาลำ�ส่ อง
การลำ�ส่อง หมายถึงการลำ�หาข้อผิดข้องหมองใจข้อ
ผิดพลาด และสาเหตุของผู้ ป่วย อาจมีการดูหมอหรือทาง
อีสานเรียกว่าการดูมอ เมื่อหมอมอ (หมอดู) ชี้ว่ าเกิดจาก
ผี ก็จะไปติ ดต่อคณะหมอลำ�ทรงมาทำ �การรักษาหมอลำ�ทรง
ทุ กคณะจะปฏิเสธไม่ได้ จะใกล้หรื อไกลก็ต้ องไป ค่ารักษา
นอกจากคายแล้วจะเรียกร้องไม่ ได้แต่ผู้ที่ มาติดต่ อก็ทราบ
โดยการสอบถามบริวารใกล้ชิดหัวหน้ าคณะ รวมทั้งชาวคณะ
จะช่ วยกันสอบถามประวัติ คนไข้อย่างละเอียดเมื่อตกลงวัน
เวลากันที่เป็นที่เรี ยบร้อยแล้ว ทางด้านเจ้ าภาพก็เดินทาง
กลับมาจั ดเตรียมอุ ปกรณ์ เครื่องคายรักษา อาหารการกิน
ฝ่ ายหัวหน้าคณะก็จะทำ�พิธี บอกกล่าวครูบาแล้วเชิญไป ณ
ที่ทำ �การรักษานั้น
เมื่อไปถึงบ้านผู้ป่ วย หัวหน้ าก็จะลำ�บู ชาก่อนแล้ ว
เชิญผีมาเที ยม การลำ�ส่องจะใช้เวลายาวนานมากเนื่องจาก
หัวหน้าจะต้องลำ�ถามผี เมื่อทราบว่าผู้ป่ วยผิดผีตน บริ วาร
ในคณะก็จะพูดขอก่อน จะยอมขอโทษ หลังจากผีใจอ่อน
ยอมผ่อนปรนให้แล้ วจะออกจากร่างทรงไป หั วหน้ าจะ
ผูกข้อผูกแขนผู้ป่วย แล้วแนะนำ�วิธีการปฏิบัติตั วให้และนัด
วันที่ จะมาทำ�การรักษาต่อไป ในบางครั้งผู้ป่วยเพียงแต่ผิดที่
บ๋า (บน) แล้วไม่ปง (ไม่แก้บน) หัวหน้าคณะก็บอกให้แก้บน
ไม่ต้องใช้วิธีรักษา ยกเว้นว่ าแก้บนแล้วยังไม่หายดี
ความนิยมของประชาชน
การไปหาหมอลำ�ผีฟ้าในบางโอกาสก็จะนำ�สิ่งของไป
บูชาถวายผีฟ้า และหมอลำ�ผีฟ้าก็จะนำ �สิ่งของดังกล่าวไปขึ้น
วางไว้ที่ฮ่าน และบอกกล่าวผีฟ้าให้รับทราบต่อไป ในโอกาสที่
ลูกสาวแต่งงานก็จะเอาขันธ์ห้าและขันธ์แปด รวมทั้งปั้นข้าว
เหนียวใส่รวมกันในขันน้ำ�ใบใหญ่พร้อมกับเงินสิ นสอด แล้ว
เอาผ้าขาวหรื อที่เรียกว่า ผ้านุ่งบวชนาคคลุมทับไว้ หมอลำ�
ผีฟ้ าก็จะเอาไปขึ้นวางที่ฮ่านแล้ วบอกผีฟ้าให้ รักษาลูกเขย
ด้วย แล้ วก็จะฝากฝ้ายผู กข้อมือมากับแม่ ยายไปผูกให้กับ
ลูกเขยและลูกสาวของตนเองต่อไป
ส่วนในกรณีที่มีเด็กเกิดใหม่ในครอบครั ว ผู้เป็นยาย
ก็จะนำ�เอาขั นธ์ห้ าพร้อมกับเงินอีก ๑ บาท หรือมากกว่านั้น
ก็ได้มาฝากหมอลำ�ผีฟ้า ก็จะได้ฝ้ายผูกข้อมือไปให้กับหลาน
ที่เกิดใหม่
อย่ างไรก็ ตามหน้ าที่หลั กของรั กษาที่ เป็ นผี ฟ้าก็
คื อการรักษาพยาบาลสมาชิกของครอบครั วเมื่อเกิดการ
เจ็บป่วย แม้ว่าการรั กษาจะไม่มียาหรื ออุปกรณ์การแพทย์
ก็ตาม การรักษาจะกระทำ�ด้วยคำ�พูดบอกกล่าวกั บผีร้ายต่างๆ
ที่เป็นสาเหตุของการเจ็บป่ วย จากการสอบถามข้อมูลพบว่า
ส่วนใหญ่ของผู้ที่มีการรักษาเป็ นผีฟ้าเคยรักษาโรคที่เกิดจาก
ผีทำ�แล้วหาย นับได้ว่าการรักษาเป็นบริการสุขภาพประเภท
หนึ่งของชาวบ้านได้ ของรักษาจึงมีความหมายทั้ งการรักษา
พยาบาลและการกระทำ�หน้าที่ให้ความมั่นคงทางจิ ตใจ โดย
หมอลำ�ผีฟ้าเป็นผู้ ดูแลและใช้อำ�นาจของรักษานั้ น
ดั งนั้นความเชื่ อและความศรัทธาต่ อผีฟ้าจึ งเป็น
เสมือนยาขนานเอกที่ช่วยบรรเทาอาการทางกายและทางใจ
ให้พี่น้องหมู่เฮาชาวอีสานสื บมา การรักษาด้วยวิธีการดังกล่าว
จึงเป็ นภาพสะท้อนให้เห็นถึ งวิถีชีวิตที่ ผู กพันกับวัฒนธรรม
ดั้ งเดิม แม้ปั จจุบั นวิทยาการทางการแพทย์ สมั ยใหม่จะ
รุดหน้าไปไกลเพียงใดก็ตาม
ข้อมูลจาก : ศิ ลปะการแสดงของไทย เล่ม ๑
สำ�นักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ