Page 23 - july53

๒๑
วัฒนธรรมภาษา
คำ�ในภาษาไทยมีจำ�นวนไม่ น้อย ที่มีชื่ออวัยวะต่ างๆ
ของร่างกายเข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องอยู่ด้วย ตามวัฒนธรรม
ไทย คนไทยเราแบ่งส่วนต่าง ๆ ของร่างกายออกเป็น ๓ ส่ วน
แต่ละส่วนมีความสำ �คัญแตกต่างกันออกไป ได้แก่ อวัยวะ
ส่วนสูงตั้งแต่คอจนถึงศีรษะ โดยเฉพาะศีรษะถือว่าสำ�คัญ
ที่ สุดเพราะสูงที่สุด หากใครจับต้ องโดยไม่ถูกกาลเทศะ ก็
อาจมีเรื่ องราวชกต่อยหรือโกรธเคื องกันได้ง่าย ๆ ส่วนใบหน้า
เปรียบประดุจบุ คลิกภาพของคนเรา ซึ่งภาษาไทยได้ ให้ความ
สำ�คัญไว้เป็นอย่ างมาก สำ�หรับอวัยวะที่มีความสำ�คัญรอง
ลงมา ได้แก่ แขน มื อ หัวใจ ท้อง ส่วนอวัยวะที่ ต่ำ�ที่สุดคือ
ตั้งแต่สะเอวลงมาถึงเท้า อวัยวะบางส่วนในส่วนนี้มักจะใช้
พูดเปรี ยบเที ยบเป็นคำ�ด่ ากันในเวลาโกรธ ซึ่งเป็นคำ�ที่ ไม่
สุภาพและไม่สมควรที่ จะนำ�มาว่ากล่าวกัน
การที่คำ �ในภาษาไทยมีอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกายเข้า
มามีส่วนเกี่ยวข้อง จึงเป็นลักษณะอย่างหนึ่งในทางภาษาที่
ได้แสดงออกถึ งความรู้สึกนึ กคิด ไม่ว่าจะนำ�อวัยวะส่วนใด
มาประกอบเป็ นคำ�ก็ตาม ส่วนใหญ่แล้วลักษณะของคำ�นั้น ๆ
มั กจะใช้ แสดงอารมณ์ ความรู้ สึกนึ กคิดและการกระทำ�
ในหลายลักษณะ คือในทางดี ในทางไม่ดี และการใช้ ใน
ความหมายกลาง ๆ ที่ไม่ได้แสดงความรู้สึกนึกคิดว่าดีหรือไม่ดี
ซึ่งได้แก่ คำ �ที่มี คำ�ว่า “ใจ” ประกอบอยู่ด้วย
พจนานุ กรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒
และพจนะภาษา ของอาจารย์เปลื้ อง ณ นคร ได้ ให้
ความหมายของคำ�ว่ า “ใจ” ไว้ว่ า “เป็นคำ�นาม หมายถึง
สิ่ งที่ทำ�หน้าที่รู้ รู้สึก นึก และ คิด ส่วนสำ �คัญหรือส่ วน
ศูนย์ กลางของสิ่งต่าง ๆ ใช้ประกอบกับคำ�อื่นให้มีเนื้อความ
แปลกออกไปจากปรกติ” การใช้คำ�ว่า ใจ ประกอบกั บคำ�อื่ น
นั้นอาจจะใช้ ใจ เป็นคำ �ต้น โดยมีคำ�อื่ นมาประกอบตามเป็น
คำ �ขยายหรือใช้คำ �ว่า ใจ เป็ นคำ�ประกอบตามหลังก็ ได้
ต่อไปนี้เป็นการแยกพิ จารณาคำ�ที่มีคำ�ว่า “ใจ” ออกเป็น ๓
ลักษณะ ดังนี้
๑. คำ�ที่มี คำ�ว่า “ใจ” ที่ใช้แสดงอารมณ์ความรู้สึก
นึกคิด และการกระทำ�ในทางที่ดี หมายถึง การกระทำ�หรือ
พฤติกรรมที่เป็นไปในทางที่ ดีงาม สร้างสรรค์ มีความเมตตา
กรุณา เอื้อเฟื้ อเผื่อแผ่ ซื่ อสัตย์ มี น้ำ�ใจ ไม่ว่าผลที่เกิดขึ้นนั้น
จะเกิดขึ้นกับตนเองหรื อบุคคลอื่นก็ตาม คำ�ในกลุ่มนี้ ได้แก่
ใจกว้าง (มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่และรู้จักคนมาก) ใจจด
ใจจ่อ (มุ่งอยู่ เป็นห่ วงอยู่) ใจชื้น (รู้สึกยิ้มแย้มแจ่มใสอยู่เสมอ
ไม่เดื อดร้อน) ใจดี (ใจเมตตากรุณาไม่โกรธง่าย คุมใจไว้ ให้มั่น )
ใจเด็ด (มีน้ำ�ใจเด็ดเดี่ยว) ใจเดี ยว (ไม่หลายใจ มีความรัก
และซื่อตรงในบุคคลเดียวหรื อสิ่ งเดียวไม่เปลี่ ยนแปลง)
ใจเดียวกัน (มีความรู้สึกนึกคิดตรงกัน) ใจนักเลง (ใจกล้ า
สู้ ใจกว้างขวาง กล้ าได้กล้าเสี ย) ใจเติบ (ใจกว้างขวางเกิน
สมควร) ใจโต (มี ใจกว้างเกินประมาณ มักใช้คู่ กับ หน้าใหญ่
เป็น หน้าใหญ่ ใจโต) ใจบาน (ดีใจ ปลื้มใจ)
ใจบุญ (ใจฝักใฝ่ในการบุญ) ใจป้ำ� (กล้าได้กล้าเสีย)
ใจพระ (ใจบุญ ใจเมตตา) ใจเพชร (ใจแข็ง)
ใจเย็ น (ใจหนั กแน่น ไม่ฉุ นเฉียว (บางที ใช้ ใน
ความหมายเฉื่อยชา) ) ใจสูง (ใจที่อบรมมาดี) ใจใหญ่ ใจโต
(คิดเอื้ อเฟื้อเผื่ อแผ่เกินฐานะ) ใจหนักแน่น (มี ใจอดทน
ไม่เชื่อง่าย) แจ้งใจ (กระจ่าง สว่าง ชัด) กำ�ลังใจ (สภาพของ
จิตใจที่ มีความเชื่อมั่นและกระตื อรือร้น พร้อมที่จะเผชิญกับ
เหตุการณ์ทุกอย่าง) ขอบใจ (คำ�กล่ าวแสดงความรู้สึกพอใจ
ในความดี ที่ผู้ อื่นได้มี ต่อตน เป็นคำ�ที่ ผู้ ใหญ่ ใช้กับผู้น้ อย)
เข้าใจ (รู้เรื่อง รู้ความหมาย) เฉลียวใจ (นึ กระแวงขึ้นมา ชัก
จะสงสัย) ชอบใจ (ถู กใจ รู้ใจ) ชื่ นใจ (เบิกบานใจ ยินดี) เชื่อใจ
(ไว้ ใจ)
ซึ้งใจ (รู้สึกเอิบอาบซาบซ่ านแผ่ไปทั่วร่างกายและ
จิตใจ) ดีใจ (ยิ นดี ชอบใจ พอใจ) ต้องใจ (ชอบใจ ถู กใจ)
ตั้งใจ (มี ความตั้งมั่นในใจ เอาใจจดจ่อ) เต็มใจ (มีใจสมั คร
ตั้งใจ) ถึงใจ (จุใจ สะใจ) ถูกใจ (ชอบ ต้องใจ) แน่ใจ (มั่นใจ
คิดว่าไม่พลาด) ปลาบปลื้ มใจ (มีความรู้สึกยินดีแล่ นวาบ
เฉลียว เพชรแก้ว..........เรื่อง