Page 21 - july53

๑๙
๑. โขมะ คือผ้ าเปลือกไม้ เช่น มั สลิน หรือ
ลินิน
๒. กัปปาสิ กะ คือผ้าฝ้าย
๓. โกเสยยะ คือผ้าไหม หรือผ้าแพร
๔. กัมพละ คือผ้าขนสัตว์
๕. สาณะ คือผ้าป่าน
๖. ภังคะ คือผ้าฝ้ายแกมด้วยผ้ าทั้ง ๕ อย่าง
ที่กล่าวมาแล้วอย่างไดอย่างหนึ่ ง
เช่น ฝ้าย แกมไหม เป็นต้น
ผ้ าที่ มาจากวัสดุต้องห้ ามมิให้ นำ�มาทำ �จีวร ได้ แก่
ผ้าคากรอง หนั งเสือ และผ้ ากัมพล ที่ทอจากผมมนุษย์
หลักฐานเรื่ องสีของผ้าจีวรพระภิกษุไทยสมั ยโบราณ
จะเห็นได้ จากภาพในจิตรกรรมฝาผนั งและจิตรกรรมใน
สมุ ดไทยโบราณ ตั้งแต่ สมัยอยุ ธยาเป็นต้ นมาจนถึงสมัย
รัตนโกสินทร์ สีที่ปรากฏ คือสีเหลืองคล้ำ� หรือออกไปทางเจือ
ด้วยสีน้ำ�ตาลแดง ปัจจุบันจี วรพระย้อมด้วยสีวิทยาศาสตร์ สี
จีวรแบ่ งออกเป็น ๒ กลุ่มคือสีเหลืองอมส้ม หรื อสีเหลืองอม
น้ำ�ตาล หรือสีกรัก ส่วนสี ที่มีข้อกำ�หนดห้ามใช้เป็นสี จีวรคือ
สีคราม สีเหลืองสด สีแดง สี บานเย็น สี ฝาง สีแสด สี ชมพู
และสี ดำ� ทั้งห้ ามใช้ผ้ าที่มี ลายดอกกาววาวเป็นจี วร ยกเว้น
ลายดอกพิกุล หรือลายริ้วของจีวรแพร
ในรัชสมั ยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
มหาราช มีกฎหมายพระสงฆ์ฉบับหนึ่งซึ่งออกใช้ ในปี พ.ศ.
๒๓๔๔ กำ �หนดบทลงโทษสึกพระภิกษุผู้ ใช้จี วรผิดแปลกไป
จากที่สมควรการประพฤติ ตนไม่ต้องตามพระวินัยบัญญัติ มี
ข้อความตอนหนึ่งกล่าวถึงผู้กระทำ�ผิดนั้นว่ า
... ลางพวกก็เที่ยวซื้อผ้าแพรพรรณในพ่วงแพแลร้าน
จีน ร้านแขก เอาไปเย็บย้อมเป็น ผ้าพาด ผ้าจีวร ผ่าสบง
ผ้ าสไบ ผ้ากราบพระ ผ้ารัดประคต ผ้าอังสะ กระทำ�เป็น
สีแสด สีชมพู นุ่ งครองให้ต้ องอาบัติเป็นมหานิตสั กคี ยา
ทุ กครั้ง ลางพวกก็นุ่งแดงห่ มแดง ลางพวกก็นุ่ งห่มเป็น
สีกร่ำ�กรุ่นอำ�ปลัง คาดรัดประคตบ้าง ไม่คาดรัดประคตบ้าง
คลุมศี รษะสูบบุ หรี่ ดอกไม้ห้อยหู เดินกรีดกรายตามกันดุ จ
ฆราวาส ... พิจารณารับเป็นสั จให้พระราชทานผ้าขาวสึกแก
เสียจากพระศาสนา
ผ้ าจี วรไม่ ได้ทำ �ด้วยผ้าผืนใหญ่ ชิ้นเดี ยวเพราะมี
ข้อบั ญญัติ ห้ามไว้ จึงประกอบด้วยผ้ าชิ้นเล็ กๆเย็บต่อกั น
มูลเหตุคงมาจากสมัยโบราณได้ผ้าบังสุกุลขนาดต่างๆมาเย็บ
เข้าด้วยกัน เดิ มรอยต่อคงไม่มีรูปแบบเป็นระเบียบเดียวกัน
ต่ อมาพระพุ ทธ เ จ้า ได้
ทอดพระเนตรเห็นคันนา
ของชาวมคธแบ่ งเป็ น
สั ดส่ วนดี จึ งโปรดให้
พระอานนท์ ทดลองจั ด
ทำ�จีวรตามแบบนั้น ครั้น
พระอานนท์ จั ดทำ �ตาม
พุทธประสงค์ก็พอพระทัย
โปรดให้ ตั ดเย็ บผ้ าจี วร
ตามที่ กำ �หนด ใหม่ นั้ น
สืบมาคื อ แบ่ งเป็นกระทงมี เส้นคั่น กระทงใหญ่ เรียกว่า
มณฑล กระทงเล็กเรี ยกว่าอั ฒมณฑล เส้นคั่นขวางเรียกว่า
อัฒกุสิ รวมทั้ง ๓ อย่าง เรียกว่าขั ณฑ์ ในระหว่างขัณฑ์มี
เส้นคั่ นยืนเรี ยกว่ากุ สิ ขอบทั้ง ๔ ด้านของผ้าเรียกว่าอนุวาต
จีวรผื นหนึ่งกำ �หนดให้มี ขัณฑ์ไม่ น้ อยกว่า ๕ ขั ณฑ์ หรือ
มากกว่านั้นได้ คือ เป็น ๗, ๙ และ ๑๑ ขัณฑ์ การนำ�ผ้ามา
ตัดต่อกันเป็นจีวรนี้ มีประโยชน์ ๓ ประการ
๑. ทำ�ให้เป็นผ้ าอันเศร้าหมองด้อยราคา สมควร
แก่ภาวะของภิกษุ
๒. ให้เห็นว่าเป็นเครื่องหมายของภิกษุ และป้องกัน
มิให้ดัดแปลงสีและรูปแบบนำ�ไปใช้อย่างฆราวาส
๓. ป้องกันไม่ให้ผู้ โจรกรรมเอาไปใช้ ประโยชน์อื่น
ขนาดของผ้าจีวรในระยะแรกๆ ไม่มี กำ�หนดแน่นอน
คงจะถือตามขนาดร่ างกายเล็กใหญ่ของภิกษุ
และตามจำ�นวนที่ผ้าหาได้ ในพระปาฏิโมกข์สิขาบท
ที่ ๑๐ แห่งรัตนวรรค ปาจิตติยกัณฑ์ กำ�หนดว่ ากว้าง ๖ คืบ
พระสุคต ยาว ๙ คืบ พระสุคต ซึ่งสมเด็จพระมหาสมณเจ้ า
กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงอธิ บายว่าไม่ควรยาวเกิน ๖
ศอก กว้างไม่เกิน ๔ ศอก แต่จะลดลงได้ อีกตามขนาดของ
ผู้ ใช้ คือถ้าเป็นจี วรของสามเณรก็ลดขนาดลงได้อีก
การนุ่งห่ มหรือการครองผ้าของพระมีหลักเกณฑ์วาง
ไว้กว้างๆ ว่า ต้องนุ่งห่มให้ เป็นปริ มณฑลคือนุ่งห่มให้มิดชิด
เรียบร้อย ได้แก่นุ่งปิดสะดือ ยาวปกเข่า และชายผ้าเสมอกัน
เวลาอยู่วัดหรือทำ�สังฆกรรมให้ห่ มเปิดไหล่ ถ้าบิณฑบาตหรื อ
เข้าบ้ านราษฎรต้องคลุ มสองบ่า การครองผ้าของพระสงฆ์
แทบทุกวันมีธรรมเนียมว่าเวลาเช้ามืดประมาณ ๔ นาฬิกาเศษ
เมื่อทางวัดตี ระฆัง ๓ ลา ให้พระบวชใหม่ลุกขึ้นครองผ้ า
ทำ�วัตรสวดมนต์ โดยการห่มดอง คือจีบผ้าเข้ าหากัน แล้ว
คลี่ ออกพอพันตัวปิดข้างขวาไว้ ส่วนข้างซ้ ายตวัดผ้าที่จีบ