Page 24 - Jan53

พระราชพิธีที่จะกล่าวต่อไปคือ
พระราชพิ ธี พื ชมงคลจรดพระนั งคั ลแรก
นาขวัญ พระราชพิธีนี้กระทำ�เป็ น ๒ วัน คือวันแรกเป็น
พระราชพิธีพืชมงคล โดยมี พะสงฆ์เจริ ญพระพุทธมนต์
เพื่อเป็ นสิริ มงคลแก่ธัญพืชที่ จะประกอบในพิธีแรกนา
ในปีนั้น
ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญนั้น ใน
สมัยโบราณพระมหากษัตริย์เป็นผู้ ทรงกระทำ�เอง แต่ ใน
สมัยหลังต่อมาได้แต่งตั้ งผู้แทนพระองค์ที่จะกระทำ�พิ ธี
ต่อไปตามขนบประเพณี เรี ยกว่า พระยาแรกนา ในวันที่
เจริญพระพุทธมนต์ พืชมงคลนี้พระยาแรกนาก็จะมาเฝ้า
อยู่ด้วย และรับพระราชทานน้ำ�พระมหาสังข์กับทรงเจิม
เพื่อเป็นสิริมงคลแก่พระยาแรกนา พร้ อมทั้งนางเทพี ที่
จะหาบข้าวสำ�หรับที่จะประกอบพระราชพิธีแรกนาขวัญ
การบรรเลงปี่พาทย์ ในวั นนี้ก็ ไม่มี อะไรมาก เมื่อ
เสด็จพระราชดำ�เนินถึงก็บรรเลงเพลงช้า ครั้นถึงเวลาที่
ทรงจุดธูปเทียน ก็บรรเลงเพลงสาธุการและเมื่อเสร็ จพิธี
ก็บรรเลงเพลงกราวรำ�ตามปกติ รุ่งขึ้นเป็นวันแรกนาพิธี
จะประกอบขึ้น ณ ที่ทุ่งนา หรือบริเวณใดบริเวณหนึ่งที่จัด
เป็นบริเวณที่ จะทำ�การแรกนาพระยาแรกนาพร้อมด้วย
นางเทพีก็จะมายังบริเวณมงคลพิธี โดยจัดขบวนมี เครื่อง
อิสริยยศพร้อมมูลและมี วงกลองชนะคือ ปี่ชวา เปิงมาง
และกลองชนะ บรรเลงมาตลอดทาง ปี่ชวาที่บรรเลงใน
เวลาที่พระยาแรกนาเดิ นทางมายังบริเวณมงคลพิ ธีนี้
โดยมากมักจะเป่าเพลงพระยาเดิน ในพระราชพิธีนี้ถ้า
พระมหากษัตริย์ เสด็จทอดพระเนตรด้วยพระยาแรกนา
จะต้องเข้าเฝ้า เพื่ อขอพระบรมราชานุญาตประกอบพิธี
ต่อไป
ในสมัยโบราณนั้น ขณะที่พระยาแรกนาประกอบ
พิธีกรรมต่างๆ ตลอดจนเวลาไถ เวลาหว่านหรื อกิจกรรม
ใดๆ ก็ตาม ดนตรีปี่พาทย์มิ ได้บรรเลงอย่างใดเลย
ต่อมาในสมัยรัชกาลปัจจุบันนี้ พระบาทสมเด็ จ
พระเจ้ าอยู่หั ว จึ งทรงมี พระราชปรารภขึ้นมากั บ
พระราชครูวามเทพมุ นีว่า ในพระราชพิธีนี้ไม่ มีดนตรี
บรรเลงรู้สึกเงียบเหงาเกิ นไป จึงได้ มี กระแสรับสั่งแก่
พระราชครูฯ ให้มาบอกแก่ข้าพเจ้าว่า ให้หาทางบรรเลง
ดนตรี ในเวลาที่ พระยาแรกนาปฏบั ติกิ จกรรมต่างๆ
เหล่ านั้น เมื่ อพระราชครูฯ ได้มาแจ้ งแก่ข้าพเจ้าว่ามี
พระราชประสงค์ อย่างนั้น ข้าพเจ้าจึงได้ คิดบรรจุ เพลง
สำ �หรับปี่ พาทย์บรรเลงประกอบกับพระราชพิ ธีเหล่านั้น
ตามพระประสงค์ และเมื่อถึ งงานแรกนาในปีต่อมาเมื่อ
มี หมายสั่ งให้ปี่พาทย์ ไปบรรเลงประกอบพระราชพิธี
แรกนาขวัญ วงปี่พาทย์จึงได้ บรรเลงตามที่ข้าพเจ้ าได้
บรรจุ ไว้ดังนี้
เมื่ อเวลาที่พระยาแรกนาอธิษฐานเลือกผ้านุ่ง ซึ่ง
มี อยู่ ๓ ขนาด ว่าจะได้ผ้านุ่งขนาดกว้ างหรือขนาดกลาง
หรื อขนาดแคบนั้น ให้บรรเลงเพลงสาธุ การ ครั้นเมื่ อ
พระยาแรกนาเริ่มประกอบพิธีไถ ในการไถรี ๓ รอบแรก
นั้นให้บรรเลงเพลงเชิดฉา ครั้นไถดะโดยขวางอีก ๓ รอบ
ให้บรรเลงเพลงโคมเวียน ครั้ นเมื่อพระยาแรกนาได้ไถดะ
หรือไถกลบครั้ งสุดท้ าย ๓ รอบ โดยหว่านธัญพื ชไปด้วย
พร้ อมๆ กัน ก็ให้บรรเลงเพลงปลูกต้นไม้ จนกว่าจะเสร็ จ
พิ ธี ในเวลาที่ บรรเลงเพลงต่างๆ ประกอบการไถของ
พระยาแรกนานั้นแตรสังข์จะบรรเลงเป็นระยะๆ เมื่อไถ
ไปจนรอบหนึ่งๆ ส่วนพิธีกรรมต่อไปเช่ นนำ�พระโคไปเสี่ยง
กิ นอาหาร หรือพิธีกรรมอื่นๆ ปี่พาทย์ ไม่ต้องบรรเลงเลย
จนกว่ าจะถึงเวลาเสด็ จพระราชดำ�เนินกลับ จึงบรรเลง
เพลงกราวรำ� ส่งท้ายอีกครั้งหนึ่งเป็นเสร็จพิธี
พิธีของประชาชน
ประชาชนชาวไทยทั่ วไปนับถือพุทธศาสนา เพราะ
ฉะนั้ นพิธีที่จะกล่ าวต่อไปนี้ จึงเป็นพิธีในทางศาสนา
เริ่ มต้ นด้วย พิธี ทอดกฐิ น การทอดกฐินของ
ประชาชนชาวไทยนั้นเป็นพิธีที่กระทำ�กันอย่างสนุกสนาน
เพราะภูมิประเทศภาคกลางเป็นที่ราบลุ่ม ในเดือนซึ่งเป็น
เทศกาลทอดกฐินจึงเป็นฤดูน้ำ�เหนือหลาก เพราะฉะนั้น
งานทอดกฐิ นของประชาชนชาวไทย จึงได้ ตบแต่งเรือ
องค์ กฐินอย่ างนี้ก็มี ผ้ าไตร ซึ่งถือว่าเป็ นองค์กฐินพร้อม
ด้วยเครื่องบริ ขารที่จะถวายพระสงฆ์และมีวงปี่ พาทย์
อยู่ ในเรือ เพื่อบรรเลงในเวลาแห่กฐิ นครั้นเมื่อทุกสิ่ ง
เสร็ จเรียบร้อย ก็ออกเรือองค์กฐินไปตามลำ�น้ำ� เพื่อให้
ประชาชนที่ ผ่านไปมาได้อนุโมทนาซึ่งถือว่าเป็นกุศลอย่าง
หนึ่ ง
๒๒