Page 46 - aug53

๔๔
ในภาพยนตร์ฉากใดฉากหนึ่ ง การใช้ช่องว่าง หรื อ
อากาศ ระหว่างคนดูกับตัวละคร ให้มากหรือน้อย อย่างไร
นั้น สามารถแสดงเป็นความหมายได้อย่างดีที่สุด ดังมีหนัง
เรื่องหนึ่งที่เกี่ ยวกับการถือผิวในสหรัฐอเมริกา ฉากหนึ่งใน
โรงพยาบาล ภาพแสดงให้เห็นเด็ กชายผิวขาวคนหนึ่งเกิด
อุบั ติเหตุบาดเจ็ บกำ�ลั งนอนรอให้แพทย์มารั กษา ซึ่งข้างเตียง
มีแม่ของเด็กคนนั้นนั่งเฝ้ าอาการอยู่ด้วยความห่วงใย หมอผิว
ดำ�คนหนึ่ง เดินเข้ามาอย่างรีบร้อนเพื่อจะให้การปฐมพยาบาล
แก่เด็ก แต่ กลับถูกแม่ของเด็ กซึ่งเป็นคนผิวขาวลุกขึ้นยืนกั้น
เอาไว้ แล้ วถ่มน้ำ �ลายรดหน้าหมอพลางกล่าวว่า “อย่าเอามือ
ดำ�ของเอ็งมาแตะตัวลูกข้า” หมอผิวดำ�คนนั้ น ฟังแล้วก็หัน
กลับ เดินออกจากห้องไปทันที จากนั้ นกล้องก็ถ่ายภาพด้าน
หลังของหมอผิวดำ�คนนั้นที่ค่ อยๆ เดินไปตามระเบียงโรง
พยาบาลที่ยาวเหยียด ไกลจากคนดูออกไป ทุกที ทุกที จน
ในที่สุด เห็นแต่ภาพของหมอคนนั้นแต่เพี ยงนิดเดียว การใช้
ภาพเช่นนี้แสดงถึงการผละจากความสัมพันธ์ของหมอผิวดำ�
ที่จะมีต่อคนผิ วขาว แล้วถอยกลั บเข้าไปอย่างไกลที่ สุดในตัว
ของหมอผิวดำ�เอง”
นั่นคือเรื่องราวของธาตุที่เรี ยกว่า Space ซึ่งอาจารย์
คึกฤทธิ์ใช้คำ�ว่า อากาศ อันเป็นธาตุที่สี่ ต่อไปนี้จะเป็น ธาตุที่
ห้า คือ สี
อาจารย์คึกฤทธิ์ พูดถึงเรื่องสี เอาไว้ว่า
“การใช้สี ในภาพยนตร์นั้น ทำ �ให้ภาพที่ ปรากฏแก่ตา
ของคนดูเป็นภาพที่ใกล้เคียงต่อความเป็นจริ งยิ่งขึ้น แม้ว่ า
จะมีการเปลี่ ยนแปลงทางเทคนิคของภาพยนตร์จากขาวดำ �
มาเป็นสี ก็มิได้ทำ�ให้ภาพยนตร์ เปลี่ยนแปลงไปแต่ประการ
ใด ถ้าจะเปรียบกับภาษาพูด การใช้สีในภาพยนตร์ จะมีความ
หมายเท่ากั บ ทำ�ให้ภาษานั้นมีสำ�เนี ยงไพเราะขึ้น หรือมีศัพท์
แสงมากยิ่งขึ้นเท่านั้นเอง”
ความเห็นดังกล่ าวนี้ของอาจารย์คึกฤทธิ์ นั้นน่ าคิด
และน่าถกแถลงโต้แย้งกันในหมู่ ของคอหนังที่ สนใจในศิลป
ภาพยนตร์ ซึ่ งกำ�ลังจะผนวกเอาเทคโนโลยี ใหม่ๆ เข้าใช้
ในภาพยนตร์มากยิ่ งขึ้นทุกวั น ซึ่งในยุคที่อาจารย์คึกฤทธิ์
เขียนเรื่องราวเหล่ านี้นั้น เทคโนโลยี ปัจจุบั นนี้ยังไม่เกิดขึ้น
ขบวนการก้าวหน้ าของหนัง จึงมีแต่การผ่านยุคหนังขาวดำ�
มาสู่หนั งสี และเรื่องของขนาดฟิล์มใหญ่ เล็กเท่านั้น ที่อยู่ใน
ความสนใจของผู้นิยมในศิลปภาพยนตร์โดยทั่วไป อย่างไรก็ดี
ทรรศนะเรื่องสีของอาจารย์คึกฤทธิ์ ก็ยังมีสิ่ งที่น่าสนใจต่อไปอีก
ซึ่งอาจารย์เขียนเอาไว้ว่า
“มนุ ษย์เราถื อว่าสี ต่างๆ นั้ น มีความสั มพันธ์ กับ
อารมณ์ และความรู้สึกต่างๆ มาแต่ โบราณแล้ว การใช้ สีใน
ภาพยนตร์ ทุกวั นนี้ จึงทำ�ไปด้ วยความรู้สึกเกี่ยวกับสี ของ
มนุ ษย์ที่ มีมานานแล้วนั่นเอง เป็นต้นว่า ยึดว่า สีขาวคือสี
แห่งความบริสุทธิ์ สี ดำ�คือสีแห่งความเอาจริงเอาจังไม่เล่น
กับใคร เช่นชุ ดของผู้พิพากษาทุกวันนี้ ก็ยังใช้เสื้อคลุมสีดำ�
เป็นต้น เพราะฉะนั้นในภาพยนตร์ ซึ่งมีตัวละครที่จะต้องออก
มาเล่ าถึงความจริงจังหรือความทุกข์หรือความตาย ตัวละคร
นั้ นๆ มักจะแต่งกายสีดำ� เป็นส่ วนใหญ่
ส่วนสีเหลือง สี ชมพู และสีเขียวอ่อนนั้น ถือกันว่าเป็น
สีแห่งความเป็นหนุ่มสาวหรือความรื่นเริ งยินดี เพราะฉะนั้น
ในภาพยนตร์ส่วนใหญ่ เมื่อพระเอกกับนางเอกมีความรักกัน
แล้ ว ก็มักจะวิ่งออกไปแสดงความรั กกันในทุ่งกว้างซึ่งมีหญ้า
สีเขี ยว และมีดอกไม้ป่าสีเหลือง หรือสีชมพูขึ้นเต็มไปหมด
ส่วนสี แดงนั้นแสดงความหมายถึงอารมณ์อันตึงเครียด หรือ
ความโกรธ หรื อสัญญาณอันตราย ซึ่ งเราจะได้เห็นบ่อยๆใน
ภาพที่ มีตัวละครนั่งอยู่คนเดียวในตอนพลบค่ำ�โดยมีท้องฟ้า
เบื้องหลังสีแดงจัดเต็มจอกว้าง ภาพเหล่ านี้ให้ความรู้สึกได้
ทั้ งความเปล่าเปลี่ ยวอ้างว้าง และความรู้สึกตึงเครียดต่างๆ
ได้อีกมากมาย”
ยังมี ธาตุที่หก คือ เสียงธรรมชาติ, ธาตุที่เจ็ดคือ
ดนตรี, และธาตุที่แปดคือภาษาพูด ที่ยังมีคุณค่าสำ�หรับการ
เรี ยน-รู้-เรื่องหนัง ที่ผมจะต้องนำ�มาอ้างถึง เพื่อเป็นพื้นฐาน
ของการทำ�ความเข้ าใจในภาษาภาพของหนังกันต่อไป
ขออนุญาตเรี ยนว่า ผมจะพยายามเก็บความเพื่อ
ความรู้ อย่างชนิดไม่ให้ยืดยาดเกินไปจนน่าเบื่อ ด้วยความ
เกรงใจว่ า อาจจะมีท่านผู้อ่าน (บางท่ าน) เบื่อหน่ ายกับ
การนำ�เสนอเหล่ านี้ ซึ่ งหากว่าจะมีจริง - ก็ ขออภัยไว้ใน
ที่นี้ด้วยครับ