Page 44 - aug53

๔๒
สาระน่ ารู้
สมบั ติ ภู่กาญจน์...เรื่อง
คำ�ว่า “ภาพยนตร์ ” ในภาษาไทยนั้น ก็แสดงถึงความหมาย
อยู่ แน่ ชั ดแล้ วว่าภาพนั้ น มิใช่ ภาพนิ่ง แต่เป็ นภาพที่มี ความ
เคลื่อนไหว
ความเคลื่อนไหวจึ งเป็นธาตุ ที่สำ�คัญอีกอย่างหนึ่ งใน “ภาษา
ของภาพยนตร์”
แต่ถึงกระนั้นก็ดี ก็ยังมีอีกเสียงหนึ่งที่พูดว่า ความเคลื่อนไหว
แห่งภาพยนตร์นั้นต่างหาก ที่สามารถตรึงความสนใจของคนดูไว้ได้
ไม่ใช่ตัวภาพแต่ละภาพ
คำ�พูดนี้ แม้เสมือนว่าจะเป็นความเห็นแย้ง แต่ก็เป็นความจริง
เพราะความเคลื่อนไหวในภาพยนตร์นั้ น เป็นธาตุที่ทำ �ให้
ผู้กำ�กับการแสดงใช้แสดงความในใจหรื อความนึกคิดของเขาได้มาก
ที่สุด เพราะความรู้สึกที่ว่ามีความเคลื่อนไหวนั้น สามารถทำ�ได้ หลาย
ทาง และถ้าทำ�ให้ถูกแล้วก็จะใช้ แสดงความหมายต่างๆ ได้มากมาย
หลายอย่ าง ไม่มีที่ สิ้นสุด
ข้อความเริ่ มต้นดังกล่าวนี้ อาจารย์หม่อมราชวงศ์คึ กฤทธิ์
ปราโมช ครูใหญ่ในทางศิลปวัฒนธรรมของผมได้เขียนเอาไว้ ในตอน
ที่กล่าวถึง “ธาตุที่ ๒ คือ ความเคลื่อนไหว” ที่ประกอบกันเข้า
เป็นภาษาภาพของภาพยนตร์ จากนั้นอาจารย์ คึกฤทธิ์ ก็ยกตัวอย่าง
เรื่ องความเคลื่อนไหวของบุคคล หรื อ วัตถุในฉากใดฉากหนึ่ งของ
ภาพยนตร์ ซึ่งสามารถทำ�ให้คนดูเกิดความรู้สึกและความเข้าใจได้
มากมายเกินกว่าที่คนบางคนจะคาดคิดได้ ด้วยเนื้อความว่า
“ฉากในภาพยนตร์ เรื่องหนึ่ง : ชายผู้หนึ่งถูกกล่าวหาว่าฆ่า
คนตาย กำ�ลังนั่งอยู่บนเตียงนอนในห้องขั งในคุก ขณะที่ทนายความ
ของเขาพยายามจะซักเอาความจริงจากเขาให้ มากที่สุด เพราะ
ทนายความผู้ นั้นไม่เชื่อว่าเขาจะเป็นผู้ บริสุทธิ์จริง ซึ่งในขณะที่ชาย
ผู้ ต้องขังพยายามจะบอก
ความจริ ง ทนายความ
ก็ จะคอยขัดคอด้ วยการ
ตั้ งคำ �ถามที่ นอกเ รื่ อง
ต่ างๆ นานา ในฉากนี้
ทนายความจะ เดิ นไป
เดินมาอยู่ในห้องขัง และ
ในเวลาที่ชายผู้ต้ องขังจะ
พูดความจริงว่ า เขาเป็น
ผู้ บริสุ ทธิ์ ทนายความ
ก็ จะเดิ นผ่านไปผ่ านมา
ระหว่ างคนดู และชาย
ผู้ ต้ อ ง ขั ง ห รื อ บั ง
ผู้ ต้องขังเสี ย ไม่ให้ คนดู
เห็นได้ ภาพที่ทนายความ
เดินมาบังคนดู ไม่ให้เห็นชายผู้ต้ องขังเช่นนี้ ทำ �ให้คนดูเกิดความ
รู้สึกขึ้นในใจว่า ตนถูกกีดกัน มิให้ทราบความจริงจากชายผู้ต้องขัง
นอกจากนั้น ภาพยนตร์ยังสามารถใช้กล้องถ่ายภาพเคลื่อนไหวไป
มาในระหว่างฉากทั้งหมดนี้ได้อีกด้วย ซึ่งผู้กำ�กับการแสดงที่รู้จักการ
ใช้กล้องถ่ายภาพอย่างดี จะเคลื่อนกล้องไปมาในระหว่างที่ถ่ายภาพ
ได้ อย่ างแนบเนี ยน ทำ�ให้คนดูรู้สึกว่ าตนเองเป็ นผู้เคลื่ อนไหว
ไปเที่ ยวรู้เห็นในทุกแง่ มุมแห่งชีวิตของตั วละครที่อยู่ในภาพยนตร์
การกำ �กับ, การถ่าย, และการลำ�ดับภาพที่ดี จะทำ�ให้คนดูไม่รู้สึกว่า
กล้องถ่ายภาพนั้นเคลื่อนไหว แต่จะนึกว่าตนเอง คือ ผู้ที่เข้าไปอยู่
ใกล้ ชิดกับตั วละครในเรื่องอย่างที่สุด การเคลื่อนไหวกล้องถ่ ายภาพ
อย่างช้ าๆหรือรวดเร็ว จะทำ�ให้คนดูเกิ ดความรู้สึ กแตกต่างกันได้
เช่น ความเยือกเย็น ความรีบร้อน ความสงบ ความตื่นเต้น หรือ
แม้ กระทั่งการลังเล ไม่แน่ใจ เมื่ออยู่ๆ กล้องถ่ายภาพ อาจจะหยุด
การเคลื่อนไหวขึ้นมา”
นี่ คือ ตัวอย่างโดยสังเขปในคำ �อธิบายเรื่องความสำ�คัญของ
ธาตุที่ ๒ คือ ความเคลื่อนไหวที่ประกอบกันเป็นภาษาของภาพยนตร์
ต่ อจากนี้ เราก็จะเรี ยน-รู้-เรื่อง “หนัง” กันต่อไปใน ธาตุที่ ๓
คื อ เรื่องของเวลา ซึ่งอาจารย์คึกฤทธิ์ เขียนเอาไว้ ดังนี้
“ภาษาเขียนหรือภาพถ่ ายตามธรรมดานั้น จะแสดงออกต่ อ
ผู้ ดูได้ แค่ระยะทางใกล้ไกล หรือขนาดแห่งวัตถุที่ปรากฏอยู่ ในภาพ
เท่านั้น ไม่มีทางที่จะแสดงออกให้ เห็นถึงเวลาได้