Page 43 - aug53

๔๑
ส่วนร่วมทุกขั้นตอน ทั้งการสำ�รวจ สั มภาษณ์ และสังเกตการณ์ จาก
กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้สูงอายุ ผู้ ใหญ่บ้าน เยาวชน พระสงฆ์ ผู้ประกอบ
พิธีทางศาสนาของชนเผ่ า (พิธี ผี) เป็นต้น เพื่อให้ได้ข้อมูลประกอบ
การรายงานผลการวิจัยอย่างครบถ้วนสมบูรณ์
ผลการวิจั ยพบว่า ความสำ�คัญของประเพณี สื บชะตา
แม่น้ำ�จัน ถือว่ามีบทบาทสำ�คัญต่อการกระตุ้นเตือน ให้ ประชาชน
ได้เกิดจิ ตสำ�นึกและเห็นความสำ�คัญของแม่น้ำ �จัน และยังมีบทบาท
ต่อการเสริมสร้ างความมั่นใจของประชาชนในการประกอบอาชีพ
เกษตรกรรม ทำ�ให้ เกิดความมั่ นคงในชีวิ ตและยังส่งผลทำ �ให้
เศรษฐกิจในตำ�บลป่าตึงดีขึ้น นอกจากนี้ ยังมีบทบาทต่อขบวนการ
เรียนรู้วัฒนธรรมด้านการรักษาประเพณี ของตำ�บลอีกด้วย ประเพณี
สืบชะตาแม่น้ำ�จันยังมีบทบาทต่ อหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ ยวข้องได้เข้า
มามีส่ วนร่วมในการดำ�เนินงานด้านการอนุ รักษ์แม่น้ำ�จัน จึงทำ �ให้
เกิ ดการประสานงานระหว่างหน่วยงานราชการ และประชาชนใน
ท้องถิ่น ซึ่งผลที่ ตามมาคือ ทำ�ให้เกิ ดความสามัคคีและความเข้าใจ
ไปในทิศทางเดียวกัน
ด้ าน การมีส่ วนร่ วมของชุ มชนในการอนุรั กษ์พิ ธี กรรม
สืบชะตาแม่ น้ำ�จัน พบว่า ประชาชนที่เข้าร่วมประเพณี สืบชะตา
แม่น้ำ �จันนั้น เนื่องจากเป็ นประเพณี ของตำ�บลที่ได้ ยึดถื อปฏิบั ติ
สืบทอดกันมายาวนาน และเป็ นประเพณีที่ประชาชนมีความเชื่อ
ถือและมีสิ่ งจูงใจว่ าเมื่อทำ �ตามประเพณีแล้วจะทำ �ให้ฝนตกตาม
ฤดูกาล มีน้ำ�ใช้ ในการอุปโภค บริโภคและใช้ ในการประกอบอาชีพ
เกษตรกรรมอย่างสมบูรณ์ และการที่ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมนั้น
ก็เพื่อรณรงค์ ให้มีการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ไม่ว่าส่วนราชการ องค์กร
เอกชน องค์กรประชาชนต่างๆ ก็มีส่วนร่ วมในการจัดเตรียมสถานที่
และเข้าร่วมพิธีตามลำ�ดับขั้นตอน ประชาชนส่วนใหญ่เชื่อว่าทำ�แล้ว
เกิดผลดีหลายอย่าง ไม่เกิดผลเสี ย อีกทั้งทำ�ให้คนในตำ�บลมีจิตใจรัก
ท้องถิ่ น รักป่าไม้ อีกทั้งทำ�ให้เกิดผลทางจิตใจ คือ ทำ�ให้ประชาชนไม่
กล้าที่จะทำ�ลายหรือทำ�ความสกปรกเสียหายต่อแม่น้ำ�จัน อีกประการ
ที่ สำ�คัญคือ ทำ�ให้ประชาชนในตำ�บลเกิดความสามัคคี ร่วมแรงร่วมใจกั น
ปฏิบั ติกิจกรรมที่มี ประโยชน์ต่างๆ ในการจัดพิธีกรรม เช่น การปลูก
ต้นไม้ การทำ�ความสะอาดแม่น้ำ�จัน เป็นต้น
สำ �หรั บ แนวโน้มของการอนุ รั กษ์และปฏิบั ติ สื บทอด
ประเพณีสืบชะตาแม่ น้ำ�จัน พบว่า มีการปฏิบัติ สืบทอด กันต่อไป
เนื่องจากประเพณีนี้เป็นประเพณีที่ประชาชนในตำ�บลป่ าตึง ได้ ปฏิบัติ
สืบทอดมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ เป็นประเพณี ของตำ�บล อีกทั้งยังมี
ส่วนทำ�ให้ประชาชนในตำ�บลมีจิตสำ�นึกที่ดี ต่อแม่น้ำ�และยังเป็นพิธี ที่
ก่อให้เกิดความสบาย ใจให้กับประชาชนในตำ�บลป่ าตึง
ด้านการมีส่วนร่วมของวั ฒนธรรมจังหวัด สภาวัฒนธรรม
จังหวัด และชุมชนตำ�บลป่าตึ งในการประกอบพิธีกรรมสืบชะตา
แม่น้ำ�จัน พบว่า ได้มีการใช้แนวทางของสำ �นักงานคณะกรรมการ
วัฒนธรรมแห่งชาติ (สวช.) ที่ ได้มีการสนั บสนุนให้ชุ มชนได้เข้า
มามีส่ วนร่ วมในการบริหารจั ดการวัฒนธรรม ซึ่งก้ าวแรกของ
การสนับสนุน คือ การจัดตั้งองค์ กรหรือชุมชน หรือการประสาน
เครือข่ายวัฒนธรรมให้เข้ามาบริหารจัดการโครงการด้านวัฒนธรรมเอง
ส่วนก้าวที่สองจะเป็ นการขยับเข้ามามี ส่วนร่วมด้ านพลังปัญญา ด้วย
การร่วมกันคิด ร่ วมกันทบทวน ร่วมกั นไตร่ตรอง ซึ่งการดำ�เนิ นงาน
ประเพณีสืบชะตาแม่น้ำ �จันในครั้งนี้ สำ�นักงานวัฒนธรรมจั งหวัด
เชียงราย และสภาวัฒนธรรมจังหวั ดเชียงราย ได้เข้ าไปมีส่วนร่วม
ในการคิด วางแผน และสนับสนุนการอนุ รักษ์วัฒนธรรมท้ องถิ่น
จึงทำ �ให้เกิดการจัดตั้ งกลุ่มอนุ รักษ์ แม่น้ำ �จันและกองทุนเพื่อใช้ ใน
กิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์และพัฒนาแม่น้ำ �จัน
จากผลการวิจั ยเห็ นได้ว่ า ประเพณี สืบชะตาแม่ น้ำ �จั น
ประชาชนได้ ให้ความสำ�คัญเข้าร่วมในพิ ธีกรรมเป็นอย่างมาก และ
มีแนวโน้มที่จะสืบทอดประเพณีที่มีมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษไปอย่าง
ต่อเนื่อง และก่อให้เกิดกระบวนการมีส่วนร่ วมระหว่างภาครัฐและ
เอกชนในการร่วมกันคิด ร่วมกันวางแผน และร่วมกันอนุรักษ์สืบทอด
วัฒนธรรมท้องถิ่นได้เป็นอย่างดี
แต่ทั้งนี้ ในการอนุรักษ์และพัฒนาแม่น้ำ�จันให้ มีความยั่ งยืน
และเป็นรูปธรรมได้นั้ น องค์กรปกครองส่ วนท้องถิ่นและหน่วยงาน
ภาครัฐที่เกี่ยวข้องจะต้องบู รณาการด้านการอนุรักษ์ พัฒนาให้ เป็น
ไปในทิศทางเดียวกัน ตลอดจนเปิดโอกาสให้ ประชาชนและสถาบัน
ทางการศึกษาในท้องถิ่นได้ เข้ามามี ส่วนร่วมในการรั บรู้ปัญหาและ
หาแนวทางแก้ไข นอกจากนี้ต้องให้ประชาชนในท้องถิ่นได้เข้ามามี
ส่วนร่วมในทุกขั้นตอน โดยอาจมีการจัดเวทีประชาคม การจัดกิจกรรม
การอนุรักษ์ เป็นต้น เพื่อให้ประชาชนในท้องถิ่ นได้เห็นถึงคุณค่าของ
การสืบทอดวัฒนธรรมท้องถิ่นที่ดีงามต่อไป
********************************
เรียบเรียงจากงานวิจัยเรื่องการมีส่วนร่วมของชุมชน
ในการอนุรั กษ์วัฒนธรรมท้องถิ่น :
กรณีศึกษาประเพณีสืบชะตาแม่น้ำ�จัน
ตำ�บลป่าตึง อำ�เภอแม่จัน จังหวั ดเชียงราย
โดย สำ�นักงานวั ฒนธรรมจังหวั ดเชียงราย
งานวิจัยนี้ได้รับทุนอุดหนุนการวิจัยจาก
สำ�นักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม