Page 34 - aug53

๓๒
วชิระ พลอยพุ่ม, จิ รภา คงสุข...เรื่อง
วชิระ พลอยพุ่ม...ภาพ
เครือข่ายวัฒนธรรม
ประเพณีผี ขนน้ำ� เป็นพิ ธี กรรมที่เกิดขึ้นมาจากความเชื่อ
ของมนุษย์ ที่มี ความผูกพันอยู่ กับสั ตว์เลี้ยงโดยเฉพาะอย่างยิ่ งคือ
ควาย ที่ถือว่ามีคุณประโยชน์ต่อมนุษย์ เป็นอย่างยิ่งเพราะควายซึ่ง
เป็นสัตว์ เลี้ยงของมนุษย์ ที่มนุษย์ สามารถฝึกสอนและได้อาศัยพลัง
ของสัตว์เลี้ ยงชนิดนี้ ในการไถคราด ทำ�นา ทำ�ไร่ เป็นองค์ประกอบ
ในพาหนะเดินทางลากล้อเกวียนและต่างวัสดุสิ่งของในสมั ยโบราณ
นอกจากนั้ นยังเป็นอาหารและเครื่องใช้ของมนุษย์ เช่น เนื้อ เครื่องใน
รับประทานได้หนั งทำ�หนังเค็มเขาทำ �หวีและเครื่องเป่าให้สัญญาณ
อย่างนี้เป็นต้น ด้ วยเป็นสัตว์ ใหญ่เมื่อตายไป ถือว่ามีวิญญาณ ควาย
ที่นอนอยู่ตามปลักตม เมื่อเห็นมนุ ษย์ไปไร่ นาไปธุระนอกบ้านกลับมา
จึ งลุกจากปลั กตมแล้วตามคนเข้าบ้าน ด้วยเหตุนี้เองที่ มนุษย์ได้เห็น
คุณประโยชน์จึงได้จำ�ลองหน้าควายจัดทำ�บุญเพื่อยกย่องอย่างเชิดชู
ความดีของสัตว์เลี้ยงของตน กำ�หนดเป็นฤดูทำ�บุญปี ละครั้ง เป็นการ
ละเล่ นของชาวบ้านนาซ่าว ตำ�บลนาซ่าว อำ�เภอเชียงคาน จังหวัด
เลย การละเล่นผี ขนน้ำ�นี้จะเล่นกันในบุญเดือนหก บุญประจำ�ปีของ
หมู่ บ้าน ระหว่างวันแรม ๑-๓ ค่ำ� ของทุกๆ ปี ประเพณีผี ขนน้ำ�มีอยู่
แห่งเดียวที่บ้านนาซ่าว ตำ�บลนาซ่าว อำ�เภอเชียงคาน จังหวั ดเลย
และมีแห่งเดียวในประเทศไทย
ปั จจุ บั นนี้ ประเพณี ผี ขนน้ำ �อยู่ ในความดู แลของสภา
วั ฒนธรรมตำ�บลนาซ่าว องค์ การบริหารส่วนตำ �บลนาซ่าว ท่าน
ที่ สนใจใคร่ศึ กษาหาความรู้ค้ นคว้ าหาความเป็นมาและเยี่ ยมชม
สามารถติ ดต่ อได้ที่
ศู น ย์ วั ฒน ธ ร ร ม
ตำ �บลนาซ่าว ตั้งอยู่
ณ โรงเรี ยนบ้านนา
ซ่ าว ตำ�บลนาซ่าว
อำ �เภอเชี ยงคาน
จั งหวัดเลย
ผี ข น น้ำ �
เ ป็ น ป ร ะ เ พ ณี
สื บ ท อ ด กั น ม า
ตั้ ง แ ต่ แ ร ก เ พื่ อ
เป็ นการเล่นถวาย
ผี บ ร ร พ บุ รุ ษ ซึ่ ง
ช า วบ้ า นร่ วมกั น
จั ดขึ้นเรียกว่าโดยกำ�หนดเอาวันเสร็จสิ้ นจากการทำ�ไร่ทำ�นาโดย
มี “จ้ำ �” (ผู้ ประกอบพิธี ) เป็นผู้ ทำ�หน้าที่สื่อสารระหว่างชาวบ้าน
กั บเจ้ าปู่จิรมาณพ และเจ้ าปู่ผ่ านพิภพ บั วนางหรือเจ้ าแม่
นางเที ยม (ผู้ เป็ นร่างทรงของเจ้ าปู่ทั้ งสอง) ซึ่ งจะทำ �พิ ธี
เข้ าทรงกำ �หนดวั นที่ จะเลี้ยงบ้ านขึ้ น ในเดื อนหก วั นแรม
๑-๓ ค่ำ� ของทุ กปี
หลั งจากเสร็จสิ้นพิธีการเลี้ยงผีบ้าน ก็ จะมีการฉลองด้วย
การร้องรำ�ทำ �เพลง ซึ่งจะประกอบด้วยนางเทียมร่างทรงเจ้าปู่
นางเที ยมร่ างทรงคนอื่นๆ นางแต่ง จ้ำ �และผู้มาร่วมพิธี อย่าง
สนุ กสนาน พิธี เลี้ยงบ้านนี้จะทำ �กันทุ กปี แค่ปีละครั้งเท่านั้น จุด
มุ่ งหมายเพื่อเป็นการตอบแทนบุ ญคุณ ที่ผี ปู่ผี ย่า ตลอดจนผี
บรรพบุรุษในหมู่บ้าน ได้ปกปักรักษา คุ้มครอง
ความเป็นมาของการเล่นผีขน
ผี ขน เกิดจากความเชื่อของชาวบ้านที่ ว่า วัว ควาย ซึ่ง
เป็นสัตว์ เลี้ยงของชาวบ้าน เมื่อสัตว์นี้ตายไป วิญญาณยังไม่ไป
ผุ ดไปเกิด คอยวนเวียนอยู่ตามห้วย หนอง รอบๆ หมู่บ้าน เมื่อ