Page 22 - aug53

๒๐
ที่ เป็นศู นย์กลางทางการศาสนาที่สำ�คัญของอีสาน ก็ มีพระครู
วิ โรจน์ รัตโนบล เจ้าอาวาสวัดทุ่ งศรีเมือง ซึ่งท่านเป็นช่างพระ
ที่ สำ�คัญของอีสานที่มาบูรณะองค์พระธาตุพนมต่อจากพระครู
โพนเสม็ดโดยพระครูวิโรจน์ รัตโนบลท่านเป็ นช่างพระที่ได้
ออกแบบก่อสร้างพระอุโบสถในวัดต่างๆ ของเมืองอุบลและ
ใกล้เคียง๔ และจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการปกครอง
คณะสงฆ์ ใหม่ จากระบบกระจายอำ�นาจเป็น ระบบศูนย์อำ�นาจ
ขึ้นตรงต่อมหาเถรสมาคม ประกอบด้วยเจ้ าคณะใหญ่และรอง
เจ้าคณะทั้ง ๔ รวม ๘ รูป ให้เป็นที่ ปรึกษาในการพระศาสนา
และการปกครองของสังฆมณฑลทั่วไป ซึ่งการกำ�หนดพระราช
บั ญญัติมีทั้งผลดีผลเสีย คื อ รัฐบาลให้การอุ ดหนุนพระสงฆ์
ในการก่ อสร้างปฏิ สังขรณ์ศาสนสถาน ให้สมณศักดิ์นิตยภั ตร
โดยยกเลิกสมณศั กดิ์แบบเดิมที่ เคยเป็นมาที่เรี ยกว่าพิธีเถรา
ภิ เศกตามขั้นยศพระแบบจารีตในวัฒนธรรมลาวเช่น สำ�เร็จ
ซา คู นั้นคื อการยกเลิกประเพณีการ หดสงฆ์ ซึ่งเป็นประเพณี
การยกย่ องพระสงฆ์ของท้องถิ่น ที่ ปฏิบัติ ดีปฏิบัติ ชอบภายใต้
การกำ �กับของชาวบ้ านอย่างให้เกียรติแบบมีส่วนร่ วมระหว่าง
ชุ มชนกับพระสงฆ์ แต่การปฏิรูปโครงสร้างใหม่นี้ให้เป็นหน้าที่
ดู แลของส่วนกลางโดยเถรสมาคมในการพระราชทานยศศั กดิ์
ทำ �ให้เกิ ดช่องว่างทางสังคมระหว่างพระสงฆ์กับชาวบ้าน การ
เปลี่ยนแปลงและปฏิรูปภายในคณะสงฆ์ตั้งแต่ สมัยรัชกาลที่ ๔
ต่ อเนื่องถึงรัชกาลที่ ๕ ซึ่งมีการจัดระเบียบพระราชบัญญัติการ
ปกครองคณะสงฆ์ ขึ้นใหม่ พร้อมๆ ไปกับการเปลี่ยนรูปแบบการ
ปกครองบ้านเมืองแบบรัฐสมัยใหม่ ลดอำ�นาจทางการเมืองของ
ผู้ ปกครองท้องถิ่น เน้นการรวมศูนย์อำ�นาจทางการเมืองอยู่ที่
ส่ วนกลาง การก้าวเข้าสู่ความเป็ นรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์
ของสยามเกิดจากการปฏิรูปการปกครองในสมัยราชกาลที่ ๕
ที่ มีจุ ดมุ่งหมายเพื่อสร้างสถาบันพระมหากษัตริ ย์ ให้มีอำ�นาจ
ที่ เบ็ดเสร็จเด็ ดขาดในการปกครอง๕ ดั งนั้นจะเห็ นได้ว่าการ
ศาสนาก็ คื ออี กหนึ่ งยุทธศาสตร์ทางการเมืองแห่ งชาติใน
กระแสหลักเฉกเช่นที่ ได้ส่งผลกระทบโดยตรงและใหญ่หลวง
แก่ องค์กรคณะสงฆ์รวมถึงวั ตรปฏิบัติต่างๆ ของพระสงฆ์ ใน
ท้ องถิ่น โดยการปรั บเปลี่ยนโครงสร้างทางสังคมดังกล่าว ได้
กลื นกลายพระป่าสายอีสานให้ถูกเข้ าใจว่าเป็นส่ วนหนึ่งของ
ธรรมยุตินิ กายจากกรุงเทพฯ โดยกลุ่มธรรมยุติเน้นวิถีการปฏิบั ติ
สมาธิ วิปัสสนาอย่ างมีกรอบกฎเกณฑ์ที่ยึดมั่ นด้ วยรูปแบบแต่
ในขณะที่ พระอีสานจะมีความยืดหยุ่นไม่ยึดรูปแบบวิธีการจน
ทำ �ให้เกิดความขัดแย้ง ด้วยบริบททางวัฒนธรรมเดิมของสังคม
ชาวนาอี สาน ที่เป็นพระพุ ทธศาสนาแบบชาวบ้านนั้ นมีความ
หอโปง หอระฆั งวัดทุ่งศรีเมืองอุบลศิลปพื้นเมือง
พระราชบั ญญัติ การปกครองคณะสงฆ์ รศ.๑๒๑
(พ.ศ.๒๔๔๖) กับผลกระทบต่ องานช่างพื้นถิ่นอีสาน
พระราชบั ญญั ติ ฉบับนี้ ได้ส่งผลกระทบทั้ งทางตรง
และทางอ้ อมต่องานช่ างพื้นถิ่นอี สานอย่างเห็นได้ ชัดจากการ
ประกาศ ข้อกำ �หนดที่ ไม่ ให้พระสงฆ์สามเณรก่ อสร้างและ
บู รณะวัดวาอารามด้ วยตนเอง ธรรมเนียมที่พระสงฆ์สามเณร
ในหั วเมืองอีสาน เป็นผู้ก่อสร้างและเป็ นผู้บู รณะวัดวาอาราม
ด้วยตนเอง มีอยู่ทั่วไปในสมัยโบราณ ทั้งนี้เพราะเป็ นหน้าที่ของ
พระสงฆ์ที่จะทำ �หน้าที่ดังกล่าว ดังปรากฏใน “ครองพระสงฆ์”
ข้อหนึ่ งซึ่งให้ สมณะสงฆ์พร้อมกันสร้ างวัดวาอาราม พระธาตุ
เจดีย์๒ แต่ทั้งนี้เมื่อศึ กษาประวัติ ศาสตร์จะพบว่ามี พระสงฆ์
ผู้ ใหญ่ที่สำ�คั ญหลายๆ ท่านล้ วนแล้วแต่มีความเชี่ยวชาญใน
เชิงช่างอยู ่ในระดับสูงที่มีสานุศิษย์มากมายกลายเป็นสายสกุลช่าง
ที่สำ�คัญของภาคอีสาน เช่นพระมหาราชครูโพนเสม็ดหรือท่าน
ญาคูขี้หอม ที่ได้สร้างนฤมิตรกรรมงานช่างมากมายระหว่างที่หนี
ภัยการเมื องมาทางแม่น้ำ�โขง อาทิ ท่านได้บูรณะพระธาตุพนม๓
นอกจากนี้ท่านยังได้สร้างพระธาตุต่างๆ อีกมากมาย หรือ แม้
ในสมัยที่ มีความพยามยาม รวมคณะสงฆ์ อีสานเข้ากับคณะ
สงฆ์ไทยก็ มีพระสงฆ์ที่ เชี่ยวชาญงานช่างเฉกเช่นที่เมืองอุบล