Basic HTML Version
วารสารวั
ฒนธรรมไทย
35
ประเภทของการประกอบพิ
ธี
กรรมเหยา
๑. การเหยาเพื่
อคุ
มผี
ออก เนื่
องจากผู้
ป่
วยมี
ความเชื่
อว่
า
การเจ็
บป่
วยที่
เกิ
ดขึ้
นนั้
น
เกิ
ดจากการกระทำของผี
หรื
อ
วิ
ญญาณทำให้
เกิ
ดการเจ็
บป่
วย ซึ่
งจะต้
องมี
การเสี่
ยงทายจาก
หมอเหยาทำพิ
ธี
คุ
มผี
ออกจากการร่
ายรำของหมอเหยาประกอบกั
บ
ดนตรี
ที่
ใช้
แคนเป็
นเครื่
องดนตรี
๒. เหยาเพื่
อให้
ขวั
ญและกำลั
งใจ เหยาต่
ออายุ
เหยา
เพื่
อชี
วิ
ต เหยาแก้
บน เพื่
อความเป็
นสิ
ริ
มงคลแก่
ชี
วิ
ต ครอบครั
ว
ญาติ
พี่
น้
อง วงศ์
ตระกู
ล ในช่
วงเทศกาลงานสำคั
ญ ๆ ของหมู่
บ้
าน
ชุ
มชน หรื
อฤดู
กาลทำการเกษตรกรรมเพื่
อให้
ได้
ผลผลิ
ตมี
ความ
อุ
ดมสมบู
รณ์
ตามที่
คาดหวั
ง
๓. เหยาเพื่
อเลี้
ยงผี
เพื่
อเลี้
ยงขอบคุ
ณผี
บรรพบุ
รุ
ษ
ในรอบปี
ซึ่
งพิ
ธี
การเหยาแบบนี้
จะกระทำเพี
ยงปี
ละครั้
งเท่
านั้
น
ในช่
วงเดื
อนเมษายนถึ
งเดื
อนมิ
ถุ
นายนเท่
านั้
น เพื่
อขอขะมา
และสั
กการะผี
ที่
ช่
วยปกป้
องคุ้
มครองชุ
มชนให้
ปกติ
สุ
ขไม่
มี
เรื่
องอั
นใด
ที่
ทำให้
เกิ
ดภั
ยพิ
บั
ติ
หรื
ออั
นตรายแก่
ผู้
คนในชุ
มชนผู้
ไทย
๔. การเหยาในงานบุ
ญประจำปี
ส่
วนมากกระทำพิ
ธี
กรรม
ในงานบุ
ญผะเหวตเท่
านั้
น โดยมี
การเหยาปี
ละครั้
งเท่
านั้
น
กระทำติ
ดต่
อกั
นทุ
ก ๆ ปี
ครบ ๓ ปี
แล้
วจะเว้
นช่
วงของ
การประกอบพิ
ธี
เหยาในงานบุ
ญประจำปี
นี้
๑ ปี
แล้
วจึ
งกลั
บมา
ทำพิ
ธี
กรรมอี
กครั้
งเวี
ยนแบบนี้
ไปเรื่
อย ๆ
ข้
อปฏิ
บั
ติ
ข้
อห้
าม และช่
วงเวลาในการประกอบพิ
ธี
การเหยา
พิ
ธี
เหยานั้
นจะไม่
กระทำในวั
นพระขึ้
น ๘ ค่
ำ ขึ้
น ๑๕ ค่
ำ
และแรม ๘ ค่
ำ และแรม ๑๕ ค่
ำ จะประกอบพิ
ธี
การเหยา
เฉพาะเวลาพลบค่
ำหรื
อเวลาเย็
นเป็
นต้
นไปไม่
นิ
ยมกระทำพิ
ธี
ในช่
วงบ่
ายเพราะชาวผู้
ไทยมี
ความเชื่
อว่
าช่
วงเวลาบ่
ายเป็
นเวลา
ในการเคลื่
อนศพไปป่
าช้
า ไม่
มี
ความเป็
นสิ
ริ
มงคล สถานที่
ในการ
ประกอบพิ
ธี
การเหยาคนป่
วยจะใช้
บ้
านของผู้
ป่
วยในการทำพิ
ธี
เหยา
หรื
อถ้
าเป็
นการประกอบพิ
ธี
เหยาประจำปี
ของชุ
มชนจะใช้
สถานที่
เป็
นศู
นย์
กลางชุ
มชน
ขั้
นตอนของการเหยาเพื่
อรั
กษาอาการเจ็
บป่
วย
ขั้
นตอนของการเหยาเพื่
อรั
กษาอาการเจ็
บป่
วย
“หมอ
เหยา”
จะดำเนิ
นการดั
งนี้
๑. จั
ดเครื่
องคายและตั้
งเครื่
องคายสำหรั
บพิ
ธี
การเหยา
แล้
วนำมาวางต่
อหน้
าหมอเหยา
๒. เตรี
ยมเครื่
องแต่
งกายของหมอเหยาและหมอแคน
ให้
เรี
ยบร้
อย
๓. การบู
ชาครู
และลำเชิ
ญผี
ลง เพื่
อให้
ผี
มาเข้
าทรง
ถามอาการเจ็
บป่
วยจากผี
เมื่
อผี
เข้
าทรงแล้
วก็
จะมี
การแต่
งกาย
ของหมอเหยา แล้
วทำการเหยาไปตามทำนองของเสี
ยงแคน
ประกอบการร่
ายรำ
๔. ทำการลำเหยาโต้
ตอบกั
นระหว่
างผี
และหมอเหยา
เพื่
อถามผี
ว่
าต้
องการอะไร จะแก้
ไขอาการเจ็
บป่
วยได้
อย่
างไร
จะใช้
เครื่
องเซ่
นสรวงอะไรบ้
าง โดยให้
ญาติ
ผู้
ป่
วยเป็
นล่
ามติ
ดตาม
กั
บหมอเหยา เพื่
อถามถึ
งสาเหตุ
และอาการเจ็
บป่
วยดั
งนี้
๔.๑ หมอเหยาตรวจดู
ความเรี
ยบร้
อย ความถู
กต้
อง
ของเครื่
องคายที่
ใช้
ในการบู
ชาเครื่
องเซ่
นไหว้
๔.๒ หมอแคนเริ่
มเป่
าแคนให้
จั
งหวะประกอบการเหยา
๔.๓ หมอเหยาลำ (กลอนลำ) ร่
ายกลอนเชิ
ญผี
มาถามสาเหตุ
ของการเจ็
บป่
วย จะถามจนรู้
อาการเจ็
บป่
วยว่
า
เกิ
ดจากสาเหตุ
ใด
๔.๔ ญาติ
ผู้
ป่
วยมอบสุ
ราขาวให้
หมอเหยาประมาณ
ครึ่
งขวด โดยหมอเหยาจะต้
องดื่
มเหล้
าประมาณ ๑ จอก แล้
ว
หมอแคนดื่
มอี
ก ๑ จอก
๕. การเชิ
ญผี
มาถามถึ
งสาเหตุ
ความโกรธแค้
น เพื่
อให้
ผี
ไม่
ทำร้
ายผู้
ป่
วย จะมี
การเสี่
ยงทายของหมอเหยา ดั
งนี้
๕.๑ เสี่
ยงทายด้
วยไข่
หมอเหยาจะเอาข้
าวสาร
โรยลงไข่
ถ้
ามี
ข้
าวสารติ
ดอยู่
บนไข่
เป็
นจำนวนคี่
แสดงว่
าผู้
ป่
วย
จะหายป่
วย ถ้
าข้
าวสารติ
ดอยู่
จำนวนคู่
แสดงว่
า ผี
ไม่
ยอม
หมอเหยาจะต้
องอ้
อนวอนต่
อไปอี
ก โดยผู้
เข้
าร่
วมในพิ
ธี
จะช่
วยกั
น
พู
ดอ้
อนวอนผี
ให้
ยอม จากนั้
นจะทำการเสี่
ยงทายด้
วยดาบ โดย