Page 36 - sep52

วารสารวัฒนธรรมไทย
34
ระเพณี พิธี กรรม มีส่วนเกี่ยวข้องกั บการดำเนินชีวิ ต
ของคนมาช้ านานแล้วตั้ งแต่ได้ อยู่ รวมกันเป็ น
ครอบครัว เป็นกลุ่มสังคม เป็นชุมชนขนาดใหญ่ ขึ้น
และได้ถ่ายทอดจากคนรุ่นหนึ่งไปสู่ อีกคนรุ่นหนึ่ง
มีจุดประสงค์เพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิต ซึ่งกลุ่มชาติพันธุ์
ผู้ไทยเป็ นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีวิ ถีชี วิตคล้ ายกับชนเผ่ าไทยในภาคอีสาน
ย่อมมีการทำบุ ญในประเพณี ๑๒ เดื อน จุดมุ่ งหมายเพื่อความ
อยู่เย็ นเป็นสุ ขของคนในครอบครั ว สังคม และชุ มชน เป็ นการ
ดูแลรักษาสุขภาพวิธีหนึ่ง โดยเฉพาะทางด้ านจิตใจ ความรู้ สึก
วิญญาณ ให้มีความเข้ มแข็ง มีความสุข ส่ งผลให้ร่างกายแข็งแรง
ปราศจากโรคภัยไข้ เจ็บด้วย
สำหรับพิธี กรรมประจำกลุ่มชาติพั นธุ์ผู้ ไทยที่ ถือว่ า
เป็นการดูแลสุขภาพโดยตรงที่เรี ยกว่า เหยาหรือพิ ธีการเหยา
เป็นพิธีกรรมของผู้คนที่ยังคงไว้เพื่อปฏิบั ติอยู่ในชุมชนจนเกิดเป็น
ประเพณีสืบต่อกั นมา
“เหยา” เป็นความเชื่อและพิธีกรรมหนึ่ งในการรักษา
สุขภาพของคนในชุมชนผู้ไทยที่ สืบทอดมาแต่ ครั้งบรรพกาล
อันสืบเนื่องมาจากความเชื่ อดั้ งเดิ มที่นั บถื อผี เป็ นการทำพิ ธี
เพื่อติ ดต่อระหว่างผี กับคน ให้ผี ช่วยเหลื อแก้ปัญหาความเดือดร้ อน
โดยเฉพาะการเจ็บไข้ได้ ป่ วย มูลเหตุที่ ต้ องมีการเหยามาจาก
สภาพสังคมดั้ งเดิมของชาวไทยที่ ไม่มี สถานพยาบาลรับรอง
ความเจ็บป่วย ก่อให้เกิดความจำเป็นที่ชาวไทยต้องดิ้นรนหาที่พึ่ง
ยามเจ็บไข้ ได้ป่ วย ส่วนใหญ่ นั้นใช้สมุ นไพรพื้นบ้ านที่มี ในท้องถิ่น
ในการรักษาและดูแลสุ ขภาพ ในอดี ตการรักษาโรคภัยไข้ เจ็บ
จำเป็นต้ องอาศัยผี เป็นผู้ วินิ จฉัยโรคบอกวิธีรักษา ในปัจจุ บันแม้ มี
การแพทย์แผนใหม่ ที่สามารถวิ นิจฉัยโรคได้ถู กต้ อง แต่โรคบางโรค
หรืออาการบางอย่างรักษาไม่หาย ผู้ป่วยที่ไม่มี ที่พึ่งจึงจำเป็นต้ อง
พึ่งพิ ธีกรรม อย่ างน้ อยจะทำให้จิ ตใจผู้ ป่ วยดีขึ้ น จึ งจั ดเป็น
พิธีกรรมที่สร้างขวัญและกำลั งใจกับผู้ ป่ วยเป็นหลัก เมื่ อผู้ป่ วย
อยู่ในวาระสุดท้ ายของชีวิ ตหรือผู้ ป่วยหายจากโรคและอาการ
เจ็บป่วยก็จะทำพิธี การเหยา ผู้ที่ทำพิธี การเหยาเรียกว่า หมอเหยา
เป็นผู้ที่สื บทอดมาจากบรรพบุรุษโดยปู่ย่า ตายาย แม่ เป็นหมอเหยา
มาก่ อนลู กก็ จะสื บทอดการเป็ นหมอเหยา แต่ในปั จจุ บั นนี้
การสืบทอดการเป็นหมอเหยานั้นได้เลือนหายไปจากสังคมของ
กลุ่มชาติพันธุ์ ผู้ไทยไปแล้ว ยังเหลื อแต่หมอเหยาที่ เป็นผู้ อาวุโส
ของชุมชนเท่ านั้น และการประกอบพิธีกรรมเหยายังคงเหลื อ
ให้เห็นเพียงแต่บางชุมชนเท่านั้น เนื่ องจากสังคมสมัยใหม่ ได้เขามา
มีบทบาทในการเปลี่ยนแปลงขนบธรรมเนียมประเพณีบางอย่าง
ของชาวผู้ไทย ทั้งนี้ การเหยาเป็ นการติดต่ อสื่อสารของมนุษย์
และวิญญาณ ซึ่ งการติดต่ อสื่อสารจะใช้ ท่ วงทำนองของดนตรี
หรือที่ ชาวผู้ ไทยเรียกว่ า กลอนลำ (หมอลำ) มีเครื่ องดนตรี
ประเภทแคนประกอบการให้จังหวะ วิธี การติดต่อสื่อสาร กลอนลำ
และทำนอง เรียกว่า การเหยา
วิจัยทางวัฒนธรรม
ทรงคุณ จันทจร
วสุพล คะยอมดอก
อำภา คนซื่อ
ป
พิ ธี เหยา
การดูแลสุขภาพของกลุ่มชาติพันธ์ุผู้ ไทยฯ