Page 15 - sep52

วารสารวัฒนธรรมไทย 13
ลวดลายตีนจก และในส่วนสีเหลืองของส่ วนตัวซิ่ น ก็สัมพันธ์กับ
สีเหลืองของเส้นพุ่ งพิเศษที่ทอแทรกตกแต่งอยู่ ในลวดลายตีนจก
เช่นกัน และหากเหลียวหลั งหันมองมวยผมจะเห็นสี เหลืองของ
ดอกเอื้องคำ…เป็ นความสวยงามที่ชวนให้ชายเหลี ยวมองตาม
งดงามตา...เป็นความงามของความรักและความหมายแห่งศรัทธา
ในผืนผ้ า
นอกจากนี้มรดกทางภู มิปั ญญาในด้านการคั ดสรรวัสดุ
ที่เลือกฝ้ายเข็นมือที่ปลอดภัยต่อผิวสั มผัส เพราะไม่มี ผลข้างเคี ยง
ที่ก่อให้ เกิ ดอาการภูมิ แพ้หรือร้ายแรงจนถึ งระดับมะเร็ งผิ วหนัง
โดยเฉพาะผ้าใยสังเคราะห์ที่ ระบายความชื้ นได้ไม่ดี แบบเส้นใย
ธรรมชาติ และยังสร้างมลพิษในขบวนการผลิต ดังนั้นเราจะเห็น
ถึงคุ ณค่าของเส้ นใยฝ้ายธรรมชาติ ที่ ช่ างทอผ้ าชาวไท-ยวน
เลือกสรรมาใช้นั้ นช่วยให้ผู้ สวมใส่มี สุ ขภาวะดี เป็ นมิ ตรกั บ
สิ่งแวดล้อม บ่งบอกถึงความสมบู รณ์ ของทรัพยากรในท้องถิ่ น
และเศรษฐกิจพอเพียงของชุ มชน
สำหรับภูมิปัญญาและความสามารถในการคั ดสรรวัสดุ
และย้อมสีธรรมชาติ ซึ่งก็ นำวัสดุในท้องถิ่นมาใช้ โดยไม่ทำลาย
สิ่งแวดล้ อม การปลูกพืชพันธุ์ ที่ให้ สีย้อมในหมู่บ้านจากการวิจั ย
ในยุคปั จจุบั นนักวิทยาศาสตร์ก็มีการศึกษาสาเหตุของการเลือก
สีย้อมธรรมชาติว่ามีคุณประโยชน์ อย่างไรบ้ าง เราได้ทราบว่า
พืชที่ถูกเลือกใช้เป็นวัสดุย้อมสีธรรมชาตินั้ น โดยส่วนใหญ่ ยังมี
คุณค่าในเชิงสมุนไพรที่ ช่วยรักษาผิวหนัง ช่ วยให้ ผิวมี สุขภาวะดี
ยิ่งขึ้น และวั สดุ ย้อมสีธรรมชาติบางอย่ างให้ กลิ่นหอมสดชื่ น
แบบธรรมชาติ กลิ่นบางอย่างช่วยป้องกันแมลง เพราะแมลงแพ้กลิ่น
ในขณะที่ ต่ อมรั บกลิ่ นสัมผั สของคนเราสามารถสัมผั สกลิ่น
เดียวกันนี้แบบสบาย ๆ โดยไม่มีผลข้ างเคียง
นอกจากนี้ผ้าซิ่ นตีนจกของชาวไท-ยวนยังถื อว่ าเป็น
ผืนผ้าที่ใช้ นุ่งทั้ งโอกาสงานบุญมงคลและอวมงคล ที่ สำคัญยังใช้นุ่ ง
ไปร่วมงานศพ เพราะถือว่าเป็นการให้เกียรติแก่ผู้ตาย แต่ในปัจจุบัน
หลักการนี้ได้ แปรเปลี่ ยนไปเป็นการนุ่ งชุ ดสี ขาวหรือสีดำตาม
ธรรมเนียมชาวยุโรป ที่สำคัญผ้าซิ่ นตีนจกยังเป็นผืนผ้าที่ช่ างทอผ้า
ชาวไท-ยวนจะใช้สวมใส่ในวาระสุ ดท้ายของชีวิต และถือปฏิบั ติ
มาเป็นประเพณี ความงดงามของผืนผ้าได้มีบทบาทในมิติต่าง ๆ
ทางวัฒนธรรมในแต่ละช่ วงเวลาของชีวิตผู้ทอ ซึ่งก็ ได้ทำหน้าที่
สุดท้ายและถู กเผาไหม้จากลาโลกนี้ไปสู่ ฐานะผืนผ้ าที่ผู้ตายจะนำ
ไปใช้ในโลกหน้าหรื อสรวงสวรรค์ จนอาจกล่าวได้ว่า...เป็นผืนผ้ า
ที่ เปรียบดั่ งตัวแทนของชี วิต...ที่มี คุณค่ าจากภพภู มิ นี้ ไปจนถึง
ภพภูมิหน้า
ทั้งหมดที่ วิเคราะห์ มาคงช่วยให้ เราสัมผัสคุณค่ ามรดก
วัฒนธรรมจับต้ องไม่ได้ จากตัวอย่างผลงาน “ผ้าซิ่ นตีนจกของ
ชาวไท-ยวน จังหวัดเชียงใหม่” ซึ่งเป็นมรดกวัฒนธรรมจับต้ อง
ไม่ ได้ สาขาช่างฝีมื อดั้งเดิ มด้านผ้าและผลิ ตภัณฑ์ จากผ้า โดย
สิ่งต่าง ๆ ที่เราค้นพบข้อคำตอบในวันนี้ได้ แสดงถึงความสำคัญ
ของมรดกวัฒนธรรมจั บต้องไม่ ได้ ว่าเป็ นความลึกซึ้งที่ต้องการ
การศึกษาวิ จั ย วิ เคราะห์ เพื่ ออธิ บายมรดกสิ่ งที่ซ่อนเร้ น
อยู่เบื้องหลังวัตถุที่ จับต้องได้ เราคงต้องร่วมมือกันทั้งนักวิชาการ
ปราชญ์พื้นบ้ าน และสมาชิ กชุมชนท้ องถิ่น ร่ วมกั น. . .คิ ดลึ ก
มองไกล ใฝ่สูง เพื่ อลูกหลานไทยที่อาจขาดความละเอียดอ่อน
และแยบยลจะได้หันมาตั้ งใจสืบสานมรดกนี้ไว้ให้ได้ ทั้งรูปธรรม
และนามธรรม
บ่าว-สาวชาวไท-ยวน ในจิตรกรรมฝาผนัง จ.น่ าน
ดร.สิทธิ ชัย สมานชาติ
คณะศิลปะประยุกต์และการออกแบบ
มหาวิทยาลั ยอุบลราชธานี