Page 40 - may52

วารสารวัฒนธรรมไทย
38
วิจัยทางวัฒนธรรม
การศึกษาและพัฒนาศักยภาพศิลปะการแสดงพื้นบ้านภาคใต้
กรณี ศึกษา : ลิเกป่ าและสวดมาลัย
สิริวิภา....เรื่อง
าคใต้ของประเทศไทยมีสภาพภูมิศาสตร์ วัฒนธรรม
ที่ แตกต่ างจากภาคอื่น ๆ เนื่องจากลั กษณะของ
ภู มิ ประเทศของภูมิ ภาคนี้ประกอบด้ วยสภาพที่
หลากหลาย คือ มี ทั้ งพื้ นที่ ที่ เป็นที่ ราบแคบ ๆ
บริ เวณเชิงเขาเป็นเกาะแก่ง เป็ นที่ลุ่ม และที่ราบติ ดชายฝั่งทะเล
ทำให้ มีผู้คนต่างถิ่ นจำนวนมากเดินทางมาตั้ งถิ่ นฐานบริ เวณดิน
แดนแถบนี้ เมื่ อความหลากหลายถูกบ่ มเพาะด้วยกาลเวลาก่อให้
เกิ ดภู มิปั ญญาชาวบ้านเฉพาะถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์หรื อที่เรี ยกว่ า
ภู มิปัญญาทักษิณที่เกิดจากการพัฒนา การปรับตัว และปรับวิถี ชีวิ ต
ของคนภาคใต้ ที่ ประกอบด้ วยคนไทย จีน อินเดี ย และมาเลย์
ที่ เข้ามาตั้งถิ่นฐานเป็นเวลานาน
ด้วยเหตุ นี้ทำให้วัฒนธรรมของชาติต่าง ๆ จึงแทรกอยู่ใน
วัฒนธรรมของชาวภาคใต้อย่างกว้างขวาง ทั้งด้านศิลปะการแสดง
การแต่ งกาย อาหารการกิน เครื่ องมือเครื่องใช้ ตลอดจนพิธีกรรม
ต่าง ๆ วัฒนธรรมเหล่านี้ชาวภาคใต้มีทั้งที่ ชาวภาคใต้รับมาโดยตรง
และที่ ผ่านเข้ ามาทางชวา มลายู เมื่อรั บมาแล้วก็นำมาปรั บพัฒนา
เป็ นรู ปแบบใหม่ บางอย่างก็ รับมาบางส่วนแล้วเสริมแต่งของเดิม
ให้พิ สดารออกไป
ในสังคมภาคใต้ศิลปะการแสดง ไม่ ว่าหนังตะลุง มโนราห์
ดิเกร์ฮู ลู เพลงบอก ร็องแง็ง สิละ มะโย่ ง ลิเกป่า สวดมาลัย ฯลฯ
ล้วนเป็ นทุนทางวั ฒนธรรม ซึ่งเป็นทุนชีวิตที่สำคั ญได้แพร่กระจาย
และมีบทบาทในกลุ่มชนภาคใต้มาโดยตลอด ลิเกป่าและสวดมาลัย
ก็เป็นมรดกทางวั ฒนธรรมศิลปะการแสดงที่สืบทอดและเป็นที่ นิยม
ของชาวจังหวัดภาคใต้มายาวนาน แต่ ในปัจจุบั นได้ลดบทบาทลง
ภ อย่างเห็นได้ชัด ลิเกป่ าที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายทั้งในหมู่
คนไทยฝั่งตะวั นออกและตะวันตกกลั บมีเหลื ออยู่เพียงไม่กี่คณะ
หาดูได้ยากขึ้นทุกที ในขณะที่การสวดมาลัยอั นเป็นการแสดงประกอบ
งานศพก็อยู่ ในสภาพเช่ นเดี ยวกั น ความเสื่ อมของลิเกป่ าและ
สวดมาลัยเกิดจากการแพร่กระจายของการละเล่นและนั นทนาการ
แบบใหม่ ที่เข้ าถึงจิ ตใจคนภาคใต้ได้ง่ายและการไม่ พั ฒนาตนเอง
ทั้งเนื้อหาและรู ปแบบ อีกทั้งขาดสำนึกในรากเหง้ าทางวัฒนธรรม
ของตน นอกจากนี้ ผู้ เล่นยึดเป็ นอาชีพไม่ได้ และในการสืบทอด
จะต้องจดจำบทเพลงฝึกฝนจนแม่นยำในเนื้อร้ องและทำนอง จึงเป็น
สิ่งที่ยาก การสวดมาลัยยังต้ องเล่ นหน้าศพจึงหาตั วผู้เล่ นได้ ยาก
แนวโน้มในอนาคตจึ งค่อนข้างแน่ชัดว่าการละเล่ นสองชนิดนี้น่าจะ
สูญสิ้นไปในที่ สุด
งานวิจัยเรื่ องการศึกษาและพัฒนาศั กยภาพศิลปะการ
แสดงพื้นบ้ านภาคใต้ : กรณีศึกษาลิเกป่าและสวดมาลั ย จึงมี
วัตถุประสงค์เพื่อสกั ดแก่นความรู้เกี่ยวกับเรื่ องราวของลิเกป่าและ
สวดมาลัย และค้นหาแนวทางการอนุรักษ์ และพัฒนาการละเล่น
ทั้งสองชนิ ด เพื่อนำความรู้ มาใช้ อนุ รักษ์และพัฒนาลิ เกป่าและ
สวดมาลัยให้คงอยู่ตลอดไป โดยใช้ วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลจาก
เอกสาร การสำรวจ การสัมภาษณ์บุคคลในคณะลิเกป่าและสวดมาลั ย
และบุคคลที่เกี่ยวข้ อง รวมถึงการนำเอาวิธีการการจัดการความรู้
มาใช้เพื่อสกั ดแก่นความรู้ เกี่ยวกับเรื่ องราวของการละเล่นทั้งสอง
สำหรับพื้นที่ในการวิจัยใช้ กลุ่มตัวอย่างลิเกป่าและสวดมาลัยเฉพาะ
ในเขตพื้นที่จังหวัดสุ ราษฎร์ธานีเท่านั้น