Page 37 - may52

วารสารวัฒนธรรมไทย 35
บุ ญหลวง” เป็นการทำบุญที่ รวมบุ ญประเพณี
ประจำเดือนต่าง ๆ ใน “ฮีตสิ บสอง” ของภาคอีสาน
(คำว่า “ฮีตสิบสอง” หมายถึง งานบุญประเพณี
ประจำเดื อนต่ าง ๆ ในหนึ่งปี ) โดยรวมเอาบุญ
“พระเวส” หรือ “บุ ญพระเวสสันดร” ซึ่ งนิยมทำในเดือนสี่และ
“บุญบั้งไฟ” นิ ยมทำบุญในเดือนหกรวมเข้าด้วยกั น รวมจัดงาน
เป็นงานบุ ญเดียวกั น แต่เลื่ อนมาทำในเดือนเจ็ดหรือเดือนแปด
การกำหนดการจั ดงาน “ประเพณีบุ ญหลวง” ที่วัดโพนชั ย
อำเภอด่านซ้ าย จะกำหนดวั นภายหลังจากที่ มี พิธีบวงสรวง
อารักษ์หลักเมืองที่ “หอหลวง” และ “หอน้ อย” ขณะที่ กระทำ
พิธีบวงสรวงวิญญาณอั นศักดิ์สิทธิ์ของเจ้าในอดีต โดยจะเข้าทรง
ร่างผ่ าน “เจ้ากวน” ( “เจ้ากวน” คือ พิธีกรรมความเชื่อที่ผู้ทำ
หน้ าที่เป็นสื่ อกลางในการอัญเชิ ญวิญญาณเจ้ าในอดีตเข้ าร่าง
หรื อเข้าทรง เป็นผู้กระทำพิธี) โดยจะมีรับสั่งอนุญาตกำหนดวัน
ในการจั ดงานประ เพณี บุ ญหลวงและการละ เล่นผี ตาโขน
จะกระทำการขออนุ ญาตกำหนดวันจั ดงานพิธี ที่ “หอน้อย”
งานบุญประเพณีบุญหลวงจั ดขึ้นที่วั ดโพนชัย จะเว้นไม่กระทำไม่ ได้
มีความเชื่ อว่าปีใดไม่กระทำจะเกิดเภทภั ยต่าง ๆ เกิดขึ้นกับชุมชน
ชาวด่านซ้ าย หลังจากที่มีกำหนดการจั ดงานในสมัยก่อนที่ จะมี
การส่ งเสริมการท่องเที่ยวนิยมจั ดงาน ๒ วัน คื อ วันรวม (วันโฮม)
ซึ่งจัดการแสดงการละเล่ นผี ตาโขนและแห่ขบวนเผวสเข้าเมื อง
วันที่ ๒ ของงานจะมี การฟังเทศน์ มหาชาติ เป็ นเสร็จพิ ธี เมื่ อ
เครือข่ ายวัฒนธรรม
วชิระ พลอยพุ่ม สภาวัฒนธรรมจังหวัดเลย...เรื่อง
ประเพณีบุญหลวง
“
การละเล่นผีตาโขน
และ
มีการส่ งเสริมการท่องเที่ ยวขึ้นประมาณปี พ.ศ. ๒๕๓๕ ทาง
จังหวัดเลยร่วมกั บการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ได้ขออนุ ญาต
จาก “เจ้ากวน” เพิ่มวันในการจั ดงานบุญหลวงเพิ่มเป็น ๓ วัน
โดยวันแรกเป็นวันรวม (วันโฮม) ประชาชนจากหมู่บ้าน
ต่าง ๆ มาร่ วมงานพิธี ตั้งแต่ เช้ามืด เวลาประมาณ ๐๓.๐๐-
๐๕.๐๐ น. กระทำพิธีอั ญเชิญอุปคุ ตจากห้วยน้ ำหมั นเข้ามา
ประดิษฐานอยู่ที่เหมาะสมภายในวัดโพนชัย มีการบวงสรวงสักการะ
อุปคุตเสร็จพิ ธี ในตอนสายจะมี การนำขบวน “ผี ตาโขนใหญ่”
( “ผี ตาโขนใหญ่” มี อยู่สองตนเป็ นชายหนึ่งตนหญิ งหนึ่ งตน
ทำด้วยโครงสร้ างจากไม้ไผ่ มีขนาดใหญ่โต ทำให้คนสามารถเข้าไป
อยู่ข้างในตัวผี ได้ โดยผู้ที่จะสร้างผีตาโขนขนาดใหญ่ จะต้องทำพิธี
แต่งขันดอกไม้ ขันห้า และขั นแปด มีดอกไม้ และเทียนอย่างละ
๕ คู่ และ ๘ คู่ ทำการขอขมาและขออนุญาตต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ก่อน
จึ งเริ่มทำโครงไม้ ไผ่ จากส่วนหั วก่อนและทำลำตั ว หาผ้ ามุ้ง
ผ้าห่ ม หรือหาเศษผ้ าเก่า ๆ มาสวมใส่ห่ อหุ้มลำตัว แต่ งหน้าตาให้
หน้ารู้ว่าเป็ นหญิงหรือชายและหาอุปกรณ์ มาทำเป็นอวัยวะเพศ
ให้ผีทั้ งสองตน) แห่ขบวนจากบ้านช่ างที่ทำผีตาโขนใหญ่ไปบ้าน
“เจ้ากวน” โดยมี ขบวนฆ้อง กลอง ฉิ่งฉาบตีเป็ นที่สนุ กสนาน
หยอกล้อกันผู้คนที่ออกมาร่วมงาน “เจ้ากวน” จะออกมาตอนรับ
พร้อมกับ “นางเที ยม” หรือ “เจ้ าแม่ นางเที ยม” ( “เจ้ าแม่
นางเทียม” หรือ “นางเที ยม” คื อ พิธีกรรมความเชื่ อที่ผู้ ทำหน้าที่
เป็ นสื่ อกลางในการอั ญเชิ ญวิ ญญาณเจ้ าในอดี ตเข้ าร่ างหรื อ
เจ้ากวน เจ้าแม่นางเทียม