Page 16 - may52

วารสารวัฒนธรรมไทย
14
ภูมิปั ญญาไทย
นสั งคมไทย มีมรดกทางวัฒนธรรมที่แสดงออกถึง
ภู มิ ปัญญา เอกลักษณ์ และอัตลักษณ์ มากมายที่
ปรากฏอยู่ในวิ ถีชี วิตของคนในชุมชน ซึ่งอาจแบ่งแยก
ตามองค์ ความรู้ในศาสตร์ ต่ าง ๆ ได้ มากมาย
หลายประเภท เช่น การปรุงและการถนอมอาหาร การถั กทอ
เครื่องนุ่งห่ ม การสร้างบ้ านเรื อนที่อยู่อาศั ย ดนตรี การแสดง
พื้นบ้าน งานศิลปะและงานหัตถกรรมพื้นบ้าน ฯลฯ ซึ่งภูมิปัญญา
ดังกล่ าวเป็ นมรดกทางวั ฒนธรรม
ของชุมชนที่แตกต่างกั บสภาพภูมิศาสตร์
และชาติพั นธุ์ ที่ หล่อหลอมให้
วัฒนธรรมของชาติไทย มีความงาม
โดดเด่นน่าสนใจ ทั่ วทั้งประเทศ
บทความนี้ เป็ นความรู้
จากประสบการณ์ของผู้ เขียน ซึ่ ง
เป็ นความรู้ เกี่ ยวกั บการทำงาน
ศิลปหั ตถกรรมของคนในชุ มชนหน้าสถานี รถไฟ อำเภอเมือง
จังหวั ดนครศรี ธรรมราช ซึ่ งทำกั นมานานประมาณ ๓๐ ปี
สิ่งที่ผู้เขียนจะบอกกล่าว ณ ที่นี้ คือ การทำ “ตุ๊กตาไก่” อันเป็น
งานศิลปหั ตถกรรมที่ เกิ ดขึ้ นมาใหม่ ให้ สั งคมเมื องนครฯ
เมื่อเปรี ยบเที ยบกั บการทำรู ปหนังตะลุ ง การทำเครื่องถม
การจัดสานย่านลิเภา หรื อการทอผ้ายกเมืองนครฯ ตุ๊กตาไก่ คือ
อะไร หลาย ๆ ท่านคงจะตอบว่า ตุ๊กตาไก่ คือ “ไก่ ” ที่มนุษย์
สร้างขึ้นด้วยเทคนิ คและวิ ธีการต่าง ๆ หลายวิ ธี เช่น การปั้ น
การแกะสลัก การหล่อ ฯลฯ แต่ตุ๊ กตาไก่ในที่นี้ คือ “หุ่ นไก่”
ที่นำขนไก่มาติดและจัดเรียงให้เหมือนกับไก่จริง ๆ
ที่มาของการทำตุ๊ กตาไก่ที่ ผู้เขียนนำเสนอ ณ ที่นี้ คื อ
งานศิลปหั ตถกรรม ที่นำขนไก่ มาติดประกอบเข้ากับหุ่น จากการ
สัมภาษณ์ นางสมบู รณ์ จันทร์ สุคณฑ์ อายุ ๖๐ ปี และนางสาว
วิลาวั ลย์ สมหวัง อายุ ๓๖ ปี ชุมชนหน้าสถานีรถไฟ อำเภอเมือง
จังหวั ดนครศรี ธรรมราช ทราบว่า ในอดี ตตั้ งแต่ สมัยหลั ง
สงครามโลกครั้งที่ ๒ หรื อประมาณ พ.ศ. ๒๕๐๐ คนในชุมชน
หน้าสถานีรถไฟ จะมีอาชีพทำ “ดิ นลิ่ ม” ขายคำว่ า “ดิ นลิ่ม”
ใ
ตุ๊กตา ไก่
งานหัตถกรรมของชุมชนหน้าสถานีรถไฟ เมืองนครฯ
คนรุ่นใหม่อาจจะไม่ รู้จัก แต่ สำหรั บคนอาวุโสที่ มีอายุประมาณ
๕๐ ปี ส่วนใหญ่ จะรู้ ว่ า “ดินลิ่ ม” คื ออะไร “ดิ นลิ่ ม” คื อ
ดินเหนี ยวที่นำมานึ่งให้ สุก แล้วนำมาหั่นเป็ นชิ้นบาง ๆ ขนาด
ความหนา ๑ เซนติเมตร กว้าง ๑ เซนติ เมตร ยาวประมาณ
๕ เซนติเมตร แล้ วนำไปอบหรื อย่างควั นไฟจนแห้ งเกรี ยม
จากนั้นนำไปขายตามร้านขายยาสมุนไพร และวางขายตาม
ตลาดนัด ซึ่ งผู้ที่มาซื้อดินลิ่มส่ วนใหญ่จะซื้อไปเพื่อปรุงยาสมุนไพร
และสตรีมีครรภ์มั กจะอยากกินดินลิ่มหรือ
ที่ พูดกันในสังคมเมืองนครฯ ว่า “ดินลิ่ม
เป็นอาหารของคนแพ้ ทอง”
จากอาชี พของคนในชุ มชนที่
ต้องหาดิ นเหนียว ที่ มีลักษณะเนื้ อดินที่
เหนี ยวและไม่มี สิ่ งเจือปนมาเก็ บตุนไว้
ทุ กครั วเรื อน ประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๙
นายเจียม นวลจั นทร์ ซึ่งเป็นคนอำเภอ
ท่าศาลาได้มาแต่ งงานกับนางหนาบ ตะแหละ เกิ ดความคิดนำ
ดินเหนียวมาปั้นเป็นรู ปเป็ด-ไก่ แล้วนำเอาขนไก่ ขนเป็ด ที่ถอน
ทิ้งไว้ตามกองขยะมาปั กเรียงให้เหมือนกับเป็ด-ไก่จริง ๆ โดยทำ
สะสมไว้ประมาณ ๒๐ ตัว เพื่อนบ้ านบางคนเห็นว่าสวยงามก็
แนะนำให้ไปวางขายที่สถานี รถไฟ ปรากฏว่ามีผู้สนใจซื้อเพราะ
ขายเป็นประจำและมี ผู้สนใจซื้อจนผลิตไม่ทั นกับความต้องการ
ของผู้ซื้ อ เพราะระยะแรกนายเจียมทำเพี ยงลำพั งคนเดี ยว
ประมาณ ๓ ปี ที่ตุ๊กตาไก่ของนายเจียม ก็ เป็นที่รู้จั กของคนและ
เริ่มที่จะมีพ่อค้านายทุ นมาสั่งให้นายเจียมทำตุ๊กตาไก่ เพิ่มมากขึ้น
เมื่อมีผู้มาสั่งทำตุ๊ กตาเป็นจำนวนมาก สมาชิ กในครอบครัวของ
นายเจียม ก็เลิกการทำดินลิ่มขายหั นมาปั้นตุ๊ กตาดินติดขนไก่ขาย
เพราะรายได้ดีกว่ าการทำดินลิ่ม
จากน้ำหนักของดิน และปัญหาการแตกของดินที่นวดไม่
เป็นเนื้อเดียวกัน เป็ นปัญหาที่ ทำให้ตุ๊กตาไก่ถูกตำหนิ จากผู้ซื้อ
นายเจียมจึ งคิดหาวิ ธีการแก้ ปัญหาโดยใช้โฟมที่ ถูกทิ้ งไว้ตามกอง
ขยะมาตัดเป็ นหุ่นแล้ วนำกระดาษหนั งสื อพิมพ์ มาตั ดเป็ นชิ้น
กว้างประมาณ ๑-๒ นิ้ว มาทาแป้งเปียกพันทับหุ่นโฟมรอจนแป้ง
วาที ทรัพย์ สิน เรื่อง/ภาพ