Page 13 - june52

วารสารวัฒนธรรมไทย 11
และวิธี การสอน ตลอดจนจัดพิมพ์ตำราเรียนและทรงขยายการศึกษา
ออกไปสู่ราษฎรตามหั วเมื องต่าง ๆ โดยจั ดตั้งโรงเรี ยนหลวงขึ้น
ทั่วประเทศ
- ทรงจัดตั้ง “โรงเรียนฝึกหัดข้าราชการพลเรือน” ในปี
พ.ศ. ๒๔๔๒ ซึ่งต่ อมาในสมั ยรั ชกาลที่ ๖ ได้ เปลี่ยนมาเป็ น
“จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย”
- ทรงปรับปรุ งและแก้ไขข้ อบกพร่ องต่าง ๆ ของหอ
พระสมุดวชิรญาณ ซึ่งเป็นหอสมุ ดแห่งเดียวในพระนคร อาทิ ทรงกำหนด
ระเบียบวิ ธีการยืมและการเป็นสมาชิก เป็นต้น
ด้านมหาดไทย ถือเป็นกิจการที่สำคั ญยิ่งในการบริ หารและ
ปกครองประเทศ พระองค์ทรงมี บทบาทสำคัญในการก่อตั้งและปฏิรู ป
การจัดระเบียบการปกครองภายในประเทศ และการบริ หารราชการ
ของกระทรวงมหาดไทย อาทิ
- ทรงจัดการบังคับบัญชางานภายในกระทรวง ให้ มีรู ปแบบ
เป็นระบบราชการที่ ชัดเจนขึ้น มี ลำดั บขั้นการบั งคับบั ญชา มีการ
แบ่งงาน และการเลือกสรรผู้มีความรู้ ความสามารถเข้ ารับราชการ
โดยการสอบคัดเลือก การออกระเบี ยบวินั ยต่ าง ๆ เช่น ยกเลิ ก
ประเพณีการให้ข้าราชการทำงานที่ บ้าน กำหนดเวลาการทำงาน
การจัดระเบียบส่ง ร่ าง เขียน และเก็บหนังสื อราชการ
- ทรงจั ดระบบการปกครองส่ วนภูมิภาค ที่ เรี ยกว่ า
“ระบบเทศาภิบาล” นับเป็นผลงานสำคัญที่สุดของพระองค์ โดยทรง
รวมหัวเมืองต่าง ๆ จั ดเข้าเป็น “มณฑล” และมีข้าหลวงเทศาภิ บาล
เป็นผู้บังคับบัญชา อยู่ในอำนาจของเสนาบดี กระทรวงมหาดไทยอีก
ชั้นหนึ่ ง และการแบ่ งเขตย่ อยลงไปเป็ นจังหวั ด อำเภอ ตำบล
และหมู่บ้าน โดยในปี พ.ศ. ๒๔๔๐ ได้ออก พระราชบัญญั ติลักษณะ
การปกครองท้องที่ บั งคั บใช้ทั่ วพระราชอาณาจั กร นอกจากนี้
ทรงริเริ่มจัดตั้งการสุขาภิ บาลหัวเมือง ในปี พ.ศ. ๒๔๔๘ โดยเริ่มที่
ตำบลท่าฉลอม จังหวัดสมุทรสาครเป็นแห่งแรก และนับเป็นการปูพื้นฐาน
การปกครองส่วนท้องถิ่ น
ด้านการป่าไม้ ทรงริเริ่มก่ อตั้งกรมป่าไม้เพื่ อให้มีหน่วยงาน
ของรัฐได้ เข้าไปดูแลกิจการป่าไม้ โดยตรง ตลอดจนการออกพระราช
บัญญัติกฎกระทรวงและกฎข้อบังคับต่าง ๆ ในการปฏิ บัติงานของ
กรมป่าไม้ที่ใช้มาจนถึ งปัจจุบัน
ด้านสาธารณสุข ทรงมีพระดำริริ เริ่มให้มีโอสถศาลา มีหน้าที่
ผลิตยาเพื่ อแจกจ่ ายให้ แก่ราษฎรในตำบลห่ างไกล ซึ่งเป็ นที่ มา
ของสถานีอนามัยในปั จจุบัน และทรงจั ดตั้งปาสตุ รสภาเป็ นสถานที่
ป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า
ด้านศิลปวั ฒนธรรม เมื่ อพระองค์ดำรงตำแหน่งนายก
ราชบั ณฑิ ตยสภาทร ง ริ เ ริ่ มและ ว า งแนวทา งการดำ เนิ นง าน
พิพิ ธภัณฑสถานแห่ งชาติ หอสมุดแห่งชาติ และหอจดหมายเหตุ
แห่งชาติ นอกจากนี้ทรงอนุ รั กษ์ และชำระหนั งสื อสำคั ญทาง
ประวัติศาสตร์จำนวนมากและทรงนิพนธ์ หนั งสื อที่เป็ นประโยชน์
มากมายในด้านต่ าง ๆ อาทิ ประวั ติบุ คคลสำคั ญ การศึกษา
ขนบธรรมเนียมประเพณี ศิลปะวรรณคดี ประวัติศาสตร์โบราณคดี
เป็นต้น ทำให้พระองค์ทรงมีความชำนาญงานทางด้านประวัติศาสตร์
เป็นอย่ างมาก ทำให้ในปี พ.ศ. ๒๕๐๕ ทรงได้รั บการยกย่ องจาก
องค์ การศึ กษาวิ ทยาศาสตร์และวั ฒนธรรมแห่ งสหประชาชาติ
(UNESCO) ให้เป็นบุคคลสำคัญของโลก นับเป็ นบุคคลไทยพระองค์แรก
และทรงได้รับการถวายพระนามว่า “พระบิ ดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย”
ในปี พ.ศ. ๒๔๗๕ ได้ เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองขึ้น
ในประเทศไทย สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุ ภาพ
เสด็ จไปประทับที่ เกาะปีนั ง เพื่อหลี กเลี่ ยงปั ญหาความวุ่ นวาย
ทางการเมือง ต่ อมาได้ เสด็ จฯ กลับประเทศไทย เนื่ องจากทรง
พระประชวรด้วยโรคพระหทั ยพิ การ และสิ้นพระชนม์ เมื่ อวั นที่
๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๖ รวมพระชนมายุได้ ๘๑ พรรษา
จะเห็นได้ว่าพระราชกรณี ยกิจของสมเด็จพระเจ้ าบรมวงศ์เธอ
กรมพระยาดำรงราชานุภาพ นั้น มี ส่วนสำคั ญอย่างยิ่งในการพัฒนา
ประเทศไทยของเราให้ มีความเจริ ญก้าวหน้ าในทุ กด้าน นอกจาก
พระราชกรณียกิ จดังที่กล่าวมาแล้ว พระองค์ ยังทรงเป็นที่ปรึกษาสำคั ญ
ที่ทำให้ประเทศไทยของเรารอดพ้นจากการเป็ นเมืองขึ้ นของต่างชาติ
ในสมัยนั้ นอีกด้ วย และเนื่องในวันดำรงราชานุภาพที่ จะเวียนมาถึงนี้
ซึ่งตรงกั บวันที่ ๒๑ มิถุ นายนของทุ กปี สำนักงานคณะกรรมการ
วัฒนธรรมแห่ งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม จึงขอเชิ ญชวนหน่วยงาน
ภาครัฐ เอกชน และประชาชน ร่ วมกันน้ อมรำลึ กถึ งพระคุณของ
พระองค์ ท่านที่ทรงมีคุ ณู ปการต่อประเทศชาติ ด้วยการประพฤติ
และปฏิบัติหน้ าที่ของตนเองด้วยความซื่อสัตย์สุจริต เห็นแก่ประโยชน์
ของชาติบ้านเมืองมากกว่ าประโยชน์ส่ วนตน เพื่อร่วมกั นสร้างสรรค์
ความเจริญก้าวหน้าให้แก่ประเทศชาติของเราต่อไป
ข้อมูลอ้างอิงจากหนังสือสมุดภาพพระประวัติและพระราชกรณียกิจของ
สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพของกรมศิลปากร