Page 32 - july52

วารสารวัฒนธรรมไทย
30
ภูมิปั ญญาไทย
ามพจนานุ กรมฉบั บราชบั ณฑิ ตยสถาน ได้ ให้
ความหมายของคำว่า “สากกะเบือ” น. สากไม้
สำหรับตำข้ าวเบื อหรือน้ ำพริก เป็ นต้น, ใช้ คู่กับ
ครกกะเบื อ และแม้ แต่คำว่ า “สากกะเบือ” นี้
ยังได้นำมาเปรียบเปรยเป็นสำนวนที่มีความหมายพิเศษ ไม่ตรงกั บ
ความหมายปกติ เป็นลั กษณะความหมายเชิงอุปมาเปรี ยบเทียบ
และไม่แปลความหมายตรงตามตั วอักษร บางสำนวนอาจหมายถึง
สุภาษิตและคำพั งเพยด้ วย เช่น “นิ่งเป็ นเป่าสาก หมายถึ ง
เงียบสนิท” หรือ “ร้านนี้มีของขายตั้งแต่สากกะเบือยันเรื อรบ
หมายถึง ร้านค้านี้มีของขายทุกชนิด” เป็นต้ น
นอกจากนี้ยังพบคำว่า “สากกะเบือ” ปรากฏอยู่ในขนม
ของกลุ่มชาวบ้านในจังหวัดตราด เรี ยกกว่า “ขนมสากกะเบือลุ น”
มูลเหตุของชื่อขนมนี้ น่าจะเกิ ดจากการใช้วัสดุและวิ ธีการทำขนม
ดังกล่ าว โดยวัสดุสำคัญที่ ขาดไม่ ได้ ในกระบวนการทำขนมนั้น
คือ การใช้สากกะเบือมาช่วยในการนวดแป้ งให้เหนียว ส่วนคำว่า
“ลุน” นั้ น จากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตสถาน ไม่ ปรากฏ
ความหมาย แต่จะพบคำว่า “หลุน” หมายถึ ง เร็ว ๆ ซึ่งน่าจะเป็น
อากัปกิ ริยาของผู้ทำขนมที่จะต้องคลุ กเคล้าส่วนผสมให้ เข้ากั น
โดยเร็วก็อาจจะเป็นไปได้ ขนมสากกะเบือลุนนับเป็นขนมโบราณ
ที่ เกิดจากการผสมผสานระหว่ างวัฒนธรรมของชนชาติ จี น
ที่เข้ ามาอาศัยอยู่ ในจังหวัดตราด โดยใช้วัสดุที่ หาได้จากท้องถิ่น
นำมาผสมผสานให้มีรสชาติ ที่กลมกล่อม ส่ วนผสมประกอบด้วย
แป้ งข้ าวเหนียว ก็ จะต้ องนำข้ าวมาโม่ ให้ เป็ นแป้ง ถั่ วลิ สง
ก็จะปลูกกันเองในท้องถิ่ น ส่ วนน้ำตาลอ้ อยนั้นก็จะหีบอ้ อยเอง
ซึ่งมี กรรมวิธี และขั้ นตอนการทำที่ ต้องใช้ เวลามาก ยุ่ งยาก
จะมีตามช่วงฤดู เท่ านั้ น และเนื่องจากกรรมวิ ธีและขั้ นตอน
การทำขนมสากกะเบือลุนค่อนข้างยาก ทำให้ชาวบ้านในท้องถิ่น
ไม่ค่ อยจะนิ ยมทำกัน อี กทั้งยุ คสมั ยที่เปลี่ ยนแปลงไป และ
มีอาหาร ขนม ของว่างต่าง ๆ อย่างมากมาย จึ งทำให้ขนมดังกล่าว
ค่อย ๆ สูญหายไป และหาทานได้ยากมาก แต่ ในปัจจุบันก็ จะมีให้ เห็น
ในงานบุญประเพณี เทศกาลต่ าง ๆ ที่ชาวบ้ านนำมาสาธิ ต
และนำมาช่วยงานบุญเท่ านั้น
สันนิ ษฐานกันว่ า “ขนมสากกะเบือลุ น” เป็นขนมของ
ชาวจีนที่อพยพเข้ามาอยู่ในจั งหวัดตราด ซึ่ง “ข้อมูลสนั บสนุน
จากหนังสือ ๑๐๘ ซองคำถาม/สำนักพิ มพ์สารคดี” ในรายงาน
การวิจัยของ สุภางค์ จั นทวานิช เรื่ อง ชาวจีนแต้จิ๋วในประเทศไทย
และในภูมิ ลำเนาเดิ มที่ เฉาซัน : สมั ยที่ หนึ่ ง ท่าเรื อจางหลิน
(๒๓๑๐-๒๓๙๓) ได้กล่าวถึงการอพยพของชาวจี นที่เริ่ มอพยพ
เข้ามาพำนักอาศัยในแผ่นดินที่ เป็นประเทศไทยปั จจุบั นตั้งแต่
สมัยสุ โขทั ย ดั งปรากฏว่ าได้ มี การส่ งคณะทู ตจากจีนมายั ง
ราชสำนักแห่งอาณาจักรสุโขทัย และมี การส่งคณะทูตไทยไปยัง
ปักกิ่งเช่นกั น ชาวจีนที่อพยพเข้ ามาในระยะแรกส่วนใหญ่มาจาก
ทางตอนใต้ของจีน อาจจำแนกชาวจี นอพยพจากกลุ่มภาษาและ
ภูมิลำเนาได้ดังนี้
- กลุ่มจี นแต้ จิ๋ว มาจากตะวั นออกเฉียงเหนื อของ
มณฑลกวางตุ้ง
- กลุ่มจี นฮกเกี้ยน มาจากตอนใต้ของมณฑลฝูเจี้ ยน
- กลุ่มจีนไหหลำ มาจากตะวั นออกเฉียงเหนือของ
เกาะไหหลำ
- กลุ่มจีนกวางตุ้ง มาจากตอนกลางของมณฑลกวางตุ้ง
- กลุ่มจี นแคะ มาจากตอนเหนือของมณฑลกวางตุ้ง
จากบันทึ กทางประวัติศาสตร์ไทยกล่าวว่ า ชาวจีนที่เดินทาง
มาไทยในสมัยอยุธยาส่วนใหญ่ เป็นจี นฮกเกี้ยน แต่หลังสมัยอยุธยา
จะมีชาวจี นแต้จิ๋วอพยพเข้ามาเป็นจำนวนมาก จี นฮกเกี้ยนมี เป็น
จำนวนมากแถบภาคใต้ของไทยในจังหวัดภู เก็ต ปัตตานี สงขลา
และระนอง
สำหรับจีนแต้จิ๋ วอาศัยอยู่ในกรุงเทพฯ ฉะเชิ งเทรา และ
ชลบุรี เป็นส่ วนใหญ่ ชาวจี นแต้ จิ๋ วอพยพเข้ามาตั้ งถิ่นฐานใน
ประเทศไทยเป็นจำนวนมากในระยะหลังปี พ.ศ. ๒๓๑๐ พวกแต้จิ๋ว
ส่วนใหญ่ จะอพยพมาทางเรื อ และตั้ งถิ่นฐานอยู่ ในบริเวณ
ทิศตะวันออกเฉียงใต้ของประเทศไทย ได้แก่ เมืองต่ าง ๆ ในอ่าวไทย
ฝั่งตะวันออก ได้แก่ ตราด จันทบุรี บางปลาสร้อย (ชลบุรี) แปดริ้ว
(ฉะเชิงเทรา) และในกรุงเทพฯ ต่อมาภายหลังในคริสต์ศตวรรษ
ที่ ๑๙ พวกแต้ จิ๋วจึ งขยับขยายออกไปตั้ งถิ่ นฐานใหม่ นอกเขต
ดังกล่าว ได้แก่ อุตรดิ ตถ์ ปากน้ำโพ (นครสวรรค์) ตลอดจนพิจิตร
พิษณุโลก สวรรคโลก เด่นชั ย เมื่ อมีการสร้ างทางรถไฟไปถึง
แก่งคอย และขึ้นไปทางเหนื อในปี พ.ศ. ๒๔๕๑
ในการอพยพย้ายถิ่นของกลุ่มชนต่าง ๆ นั้น จะต้องนำ
ขนบธรรมเนี ยมประเพณี วัฒนธรรมเข้ ามาด้วย เช่นเดี ยวกับ
ชาวจีนที่ อพยพย้ายถิ่ นเข้ามาในจั งหวัดตราด ที่ได้ นำเอาวัฒนธรรม
สากกะเบือลุ น
ขนมท้องถิ่นจังหวัดตราด
ต
วราพรรณ ชั ยชนะศิริ…เรื่อง