Page 31 - july52

วารสารวัฒนธรรมไทย 29 ั
ในช่วงเวลาที่เป็ นอธิการบดีวิ ทยาลัยครูอุตรดิตถ์ พิบู ลสงคราม
พิษณุ โลก และเชียงใหม่นั้ น ได้ มีการพั ฒนาศู นย์ศิลปวัฒนธรรม
ในสถาบันอุดมศึกษา เพื่อพัฒนาท้องถิ่นได้กว้างขวาง และลงสู่ประชาชน
อย่างแท้จริ ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่ วิทยาลั ยครูพิ บูลสงครามพิษณุโลก
และเชียงใหม่ สามารถจัดงานมหกรรมศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านระดับ
นานาชาติ และนำศิลปวัฒนธรรมของท้องถิ่นในประเทศไทยไปแสดง
ระดับนานาชาติทั้ งภู มิภาคเอเชี ย ยุโรป และอเมริ กา ซึ่ งประสบ
ความสำเร็จได้อย่างน่าภาคภูมิใจ การแสดงและดนตรีพื้ นบ้านของไทย
แต่ละภาคนั้น ล้วนแต่ เป็นภู มิปัญญาของคนท้ องถิ่นซึ่งเป็นเจ้ าของ
วัฒนธรรมไทยอย่างแท้ จริง โดยเฉพาะวงดนตรีซะล้อ ซอ ซึง ประกอบด้วย
ช่างฟ้อนและกลองสะบัดชั ย รำมังคละซึ่ งเป็นดนตรีเพื่อความเป็น
ศิริมงคล กลองยาว และเต้นกำรำเคียว โปงลาง และเซิ้งอีสาน ตลอดจน
รำโนราซึ่งล้วนแต่ สร้างความตื่ นตาตื่นใจให้แก่ชาวโลก และนั กท่องเที่ยว
ได้จดจำอย่างมิ รู้ลื มมาแล้วทั้งสิ้ น
ตั้งแต่เกษียณเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๘ จนกระทั่งปัจจุบัน ได้รับมอบหมาย
ให้ทำหน้าที่ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวั ดสุโขทัยได้ ศึกษาค้นคว้า
เรื่องมังคละอย่างต่อเนื่อง จนได้พบหลั กฐาน เอกสาร และคำบอกเล่า
ทำนองประวัติศาสตร์ท้องถิ่นจนกระทั่งเป็ นที่ประจักษ์และยอมรั บได้
มังคละนั้นเป็ นการละเล่นพื้ นบ้ าน พื้นเมื อง มาตั้งแต่ ยุ คสุโขทัย
เป็นราชธานี เป็นดนตรีที่สืบทอดมาทางพุ ทธศาสนา จากศรี ลังกาเข้าสู่
นครศรีธรรมราชและสุ โขทั ย โดยเฉพาะในรั ชสมัยพระยาลิ ไท
อาราธนาและต้อนรั บพระสั งฆราชเข้ ามาพำนั กที่ วั ดป่ ามะม่วง
ด้วยการปู ผ้ าแพร ๕ สี ให้พระสังฆราชเดิ นตามขบวนกลองมังคละ
ตั้งแต่ประตูเมื องด้านหัวนอนจนถึ งวัดที่พำนัก ซึ่งแต่เดิ มนั้นกลองมังคละ
จะเล่นประกอบพิ ธีอั นเป็นมงคลทางพุ ทธศาสนาเท่านั้น เพราะว่ า
มังคละ หมายถึง มงคล (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒,
หน้า ๘๕๐) ซึ่งพอจะรวมเป็นสาระสำคัญได้ว่ า มังคละนั้นเป็นดนตรี
ที่มีมาตั้ งแต่ ยุ คสมัยสุ โขทัยเป็นราชธานี เมื่ อ ๗๐๐ กว่ าปี มาแล้ว
คุณสมชาย เดื อนเพ็ ญ นั กวิ ชาการประวัติ ศาสตร์ เคยสำรวจ
เชิงประจักษ์ว่า อาณาเขตรอบเมืองสุ โขทัยที่ ชาวบ้านยังพูดด้วยสำเนียง
ของ “คนซุ โข่ไท” แล้วจะเล่นมังคละเป็ นดนตรีพื้ นบ้านทั้งสิ้น อาทิ
วงมังคละ ศูนย์วัฒนธรรมอำเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ์ วงดนตรีพื้นบ้ าน
ตำบลบ้านสะเดียง อำเภอเมือง จังหวั ดเพชรบูรณ์ วงมังคละคณะสมเกี ยรติ
ปี่กลอง และวงดนตรีมังคละคณะพรเมื องพรหม อำเภอพรหมพิราม
จังหวัดพิษณุโลก และโดยเฉพาะวงมังคละคณะวั งจันทร์ของสถาบั น
ราชภัฏพิบูลสงครามพิษณุโลก เป็นต้น
สำหรับวงมังคละของสุ โขทัย ในระยะแรกที่ สถาบันราชภัฏ
พิบูลสงครามได้ ค้นคว้านั้นได้ พบว่า วงมังคละบ้ านสวน ยังพอมีการแสดง
ในท้องถิ่ นอยู่ แต่ ทั้งผู้ เล่ นกลองและคนที่ชอบรำล้ วนแต่ สู งอายุ
เกินกว่ า ๖๕ ปี ทั้งสิ้ น ต่อมาจึ งทราบว่ายั งมี วงมั งคละในอำเภอ
กงไกรลาศ (ปัจจุบันหัวหน้าวง อายุ มากกว่า ๗๐ ปี) ซึ่งผู้อำนวยการ
โรงเรียนกงไกรลาศพิทยา กำลังให้การสนั บสนุนนำมาฝึกสอนให้แก่
นักเรี ยน เพื่อเป็ นภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย และที่ ต้องถือว่าเป็นบุ คคล
สำคัญทางด้ านมังคละของชาวสุ โขทัยในยุ ค ๓๐-๔๐ ปีที่ ผ่านมา คื อ
ผอ.สำเนา จันทร์ จรูญ ประธานสภาวั ฒนธรรมอำเภอศรี สำโรง
ซึ่งพวกเราชาววัฒนธรรมให้การยกย่องและนับถือตลอดมา
เมื่อต้นปี ๒๕๕๒ นับว่าเป็นนิ มิตหมายที่ดี ที่ อบต.เมืองบางขลัง
อำเภอสวรรคโลก จังหวั ดสุโขทั ย ได้ จั ดโครงการ “เอกลั กษณ์
แห่งเมืองบางขลังในมังคละ” ให้เยาวชนเห็ นความสำคัญและคุณค่า
ตลอดจนช่วยกันอนุรั กษ์ เรี ยนรู้ สื บทอด และเผยแพร่การแสดงดนตรี
มังคละซึ่ งเป็ นภู มิ ปัญญาทางด้ านดนตรี พื้ นเมื องของบรรพชน
คนสุ โขทั ย แต่ครั้ งกรุ งสุ โขทั ยเป็ นราชธานี แห่งแรกของคนไทย
ในสุวรรณภูมิ เมื่อ ๗๐๐ กว่าปี ที่ผ่ านมา นับว่ าเป็น อบต. แห่งแรกที่ได้
เป็ นหั วเรี่ยวหัวแรงในเรื่ องนี้ โดยจั ดอุ ปกรณ์ “ชุดกลองมั งคละ
ที่ ครบชุด” มอบให้แก่ โรงเรียน ๕ แห่ ง ใน อบต.เมื องบางขลั ง
และโรงเรียนธารชะอม ในอำเภอทุ่งเสลี่ยมอีก ๑ ชุดด้วย
โดยกลองมังคละที่ได้จัดทำขึ้ นนั้น ได้ อาศัยความสามารถ
ของคุณวันชั ย บุญญา (และคณะ) ผู้ทรงภู มิปัญญาทางด้ านดนตรี
พื้นบ้ าน ทั้ งในฐานะหัวหน้ าวง ผู้เล่นและผู้ผลิตอุปกรณ์ ดนตรีไทย
ได้หลายประเภท อาทิ เครื่องปี่พาทย์ กลองยาว ขลุ่ย ซอ และดนตรี
มังคละได้ครบครัน เป็ นเครื่องดนตรีที่มีคุณภาพได้มาตรฐาน และมี
ราคาไม่แพงจนเกินไป และที่ นับว่ามีคุณค่ าที่น่านับถือ คื อ การอุทิศตน
เ ป็ นค รู ผู้ ถ่ า ยทอดก า ร เ ล่ นดนต รี แ ต่ ล ะ ป ร ะ เ ภท ใ ห้ อี กด้ ว ย
บุ คคลสำคั ญที่ ชาวสุ โขทัยภาคภู มิ ใจในฐานะศิลปิ นดี เด่นของ
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ คือ อาจารย์ประทีป สุขโสภา
เจ้าของฉายา “ตี กรับขยับทำนอง” และได้รั บพระราชทานปริญญา
ดุษฎีบัณฑิ ตกิ ตติมศั กดิ์ทางด้ านดนตรีพื้นบ้ าน จากมหาวิ ทยาลั ย
ราชภัฏพิ บูลสงครามพิษณุ โลก ได้มาช่วยส่งเสริมกิจกรรมดั งกล่าว
ที่ชาวบางขลังให้ความเคารพนับถื ออย่างมิ รู้เสื่อมคลาย
ผู้เขี ยนมีความมั่นใจอยู่ ตลอดเวลาว่าคณะผู้ บริหาร อบต.
เมืองบางขลัง อำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุ โขทัย นั้น ล้วนมีวิสั ยทัศน์
ที่กว้างไกล และได้ทุ่มเทการพัฒนาทั้งด้านงบประมาณและทรัพยากร
อย่างต่ อเนื่องให้กั บงานด้านการศึกษา ศาสนา ศิลปวัฒนธรรม และ
ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น และในอนาคตที่ไม่ นานเกินรอ ในงานเผาเที ยน
เล่นไฟ ซึ่งเป็นงานเอกลั กษณ์ของชาวสุโขทั ย จะมี “มหกรรมดนตรี
พื้นบ้ านเมื องบางขลั งในมั งคละ” ให้ทั้ งชาวซุ โข่ไท ชาวไทย
และนักท่ องเที่ยวนานาชาติได้ชื่นชมอย่างแน่นอน