Page 30 - july52

วารสารวัฒนธรรมไทย
28 ั
เครือข่ ายวัฒนธรรม
เขี ยนรู้ จักกลองมังคละหรื อปี่กลองมาตั้งแต่เด็ กเมื่อ
๗๐ กว่าปี มาแล้ว เพราะที่ บ้านปากโทกซึ่งเป็นบ้านเกิด
ในอำเภอเมืองพิ ษณุโลกนั้น เวลามี งานเทศกาลต่าง ๆ
เช่น งานตรุ ษ งานสงกรานต์ งานบวชพระ งานแห่ขันหมาก
แต่งงาน งานฉลองศาลา โบสถ์ วิ หาร และฉลองพระ จะมีดนตรี
พื้นบ้านที่เรียกว่า กลองมังคละหรือปี่กลอง (รวมทั้งกลองยาว แตรวง
และวงปี่อ้ อ) มาเล่นนำขบวนแห่ ตลอดจนมีการร่ายรำและร้องเพลง
ประกอบด้วย คณะผู้ เล่น-ผู้แสดงดนตรีพื้นบ้านแต่ละคณะต่างจะแสดง
ความสามารถอย่างสุดฝีไม้ลายมือ เพื่อให้ผู้ฟัง ผู้ชม ผู้ร่ ายรำ รวมทั้ง
นักดนตรีเองได้ ร่วมร้องรำทำเพลงอย่างสนุกสนาน รื่นเริง บั นเทิงใจ
ก่อนที่จะได้ประกอบกิจกรรมเพื่อทำบุญสร้างกุศลในลำดับถัดไป
ดนตรีพื้นบ้านทั้ งมังคละ กลองยาว แตรวง และปี่ อ้อ (ซึ่งหา
เล่นไม่ ได้แล้วในสมัยนี้) ต่ างก็มีลี ลาท่ าทีการเล่น การร้อง การรำ
และสำเนียงเสียงดนตรีที่สร้ างความสนุกสนาน เร้ าใจได้ไม่แพ้กั น
แต่โดยส่วนตัวแล้ว ตนเองซึ่งมีความสนใจ (แต่เล่นดนตรีอะไรไม่ ได้เลย)
ในเสียงกลอง ๒ หน้า ปี่ชวา ฆ้อง ๓ ใบ และมังคละ (กลองเล็กรู ปร่างเด่น
เฉพาะตัว มี หนังขึงด้านเดียว ซึ่ งเมื่อใช้ไม้หรือหวาย ๒ อั น มากกว่า
กลองยาว หรือแตรวง ซึ่งจะสังเกตได้ว่าในขบวนแห่แต่ละขบวนที่มีวง
มังคละนำแล้ว จะมีผู้ คนมาร่วมเต้ น ร่วมรำ ร่วมร้อง ร่วมสนุกสนาน
มากกว่าวงดนตรีชนิดอื่ นเสมอ แต่ อย่างไรก็ตามเมื่ อเวลาผ่านไป
วงดนตรีพื้นบ้ านก็ค่ อยห่ างหายไปจากสังคมไทยในชนบท เพราะมี
การเล่นในรูปแบบใหม่ เข้ามาตามกระแสการเปลี่ยนแปลงทางสั งคม
อยู่ตลอดเวลา
จนกระทั่งช่วงเวลาที่กระทรวงมหาดไทยมี การฉลองอายุ
ครบ ๑๐๐ ปี และมี การจั ดงานมหกรรมทางวิ ชาการและ
ศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้าน เพื่อรำลึกถึ งผลงานของสมเด็จกรมพระยาดำรง
ราชานุภาพ เสนาบดี กระทรวงมหาดไทยพระองค์แรก ได้ ขอร้องให้
แต่ละจังหวัดส่ งการละเล่นพื้นเมืองไปแสดงที่ กรุงเทพฯ จังหวัดพิ ษณุโลก
โดยผู้ ว่ าราชการจั งหวั ดได้ ขอให้ ศู นย์ วั ฒนธรรมวิ ทยาลั ยครู
พิบูลสงครามพิษณุโลก ซึ่ งผู้เขียนดำรงตำแหน่งเป็ นอธิการบดีในขณะนั้น
เป็นผู้รั บผิดชอบ จึงได้เสนอ “รำกลองมั งคละ” ไปแสดงในครั้งนั้ น
พร้อมทั้งมีเอกสารที่บันทึกเป็ นลายลักษณ์ อักษรในจดหมายเหตุระยะ
ทางไปพิษณุโลก พระนิพนธ์ สมเด็จเจ้ าฟ้ากรมพระยานริ ศรานุวั ดติวงศ์
เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๔ นำไปเผยแพร่ด้วย นับว่าเป็นการแนะนำมังคละไปแสดง
ในระดับชาติเป็นครั้งแรก
ด้วยท่วงทำนองดนตรีพื้ นบ้านแท้ๆ ประกอบด้วยลีลาท่ารำ
นำโดยชาวบ้าน อาจารย์ และนักศึ กษาที่ไม่เหมื อนใคร กลายเป็น
จุดสนใจของบุ คคลฝ่ายปกครอง กระทรวงมหาดไทย และผู้ สนใจ
ทั่วประเทศ และคิดว่ามั งคละเป็นวงดนตรีพื้นบ้านของเมืองพิษณุโลก
ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา
ต่อมาทางกองทั พภาค ๓ ค่ายสมเด็จพระนเรศวรมหาราช
ได้เป็นแม่งานจั ดงาน “วันสายใจไทย” โดยมีผู้ ว่ าราชการจั งหวัด
พร้อมด้วยพี่น้องชาวไทย ทั้ง ๑๗ จังหวัดในภาคเหนือ ร่วมกันแสดง
ถวายต่อหน้าพระที่ นั่งพระบาทสมเด็จพระเจ้ าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ
พระบรมราชินี นาถ พร้ อมด้วยพระราชโอรสและพระราชธิ ดา
ณ ค่ายกาวิ ละ เชียงใหม่ วงมังคละวิ ทยาลัยครูพิบูลสงคราม พร้อมด้ วย
คณะมังคละของจังหวัดพิษณุโลก สุ โขทั ย และอุตรดิ ตถ์ ได้มีโอกาส
แสดงฝีมือการละเล่นดนตรีพื้นบ้ านในงานมหกรรมที่ยิ่งใหญ่อีกครั้งหนึ่ง
ที่สร้ างความตื่นตาตื่ นใจในเสียงกลองที่เร้าใจ และสร้ างความสนุกสนาน
ให้แก่ ผู้ ชมจากภาคเหนื อได้เป็ นอย่างดี และยังมี การเล่ าขานกั น
ในหมู่ประชาชนที่มีโอกาสเข้ าร่วมรั บเสด็จฯ ในครั้งนั้นด้วยว่ าทุกคน
ต่างปลื้มปีติที่ได้เห็นว่า “สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรม
ราชกุมารี” ซึ่งยั งทรงพระเยาว์ อยู่ ทรงโปรดลีลาการตีพร้อมทั้ งเต้น
ของมือกลอง ซึ่ งตี “มังคละ” ในขณะเดินแห่ ขบวนต่อหน้าที่ประทั บ
ในขณะนั้นด้วย”
ผู้
มังคละ ที่ได้เคยสัมผัส รศ.ดร.มังกร ทองสุขดี…เรื่อง